دیروز دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، طی توئیتی از انتخاب مایک پومپئو به عنوان وزیر خارجه و برکناری رکس تیلرسون خبر داد. هنگامی که پومپئو نماینده کنگره بود، بشدت با برجام مخالت کرد. مواضع سابق این چهره درباره توافق هسته‌ای، سرنوشت این توافق را مبهم‌تر کرده است.

به گزارش رویترز، مقامات سابق آمریکایی و مقامات کنونی اروپایی هنوز نمی‌دانند که انتخاب پومپئو به وزارت خارجه چگونه بر مذاکرات آمریکا با قدرت‌های اروپایی درباره برجام تاثیر می‌گذارد. برخی می‌گویند واشینگتن سرسختانه‌تر عمل خواهد کرد و اروپایی‌ها برای دادن امتیاز تحت فشار خواهند بود و برخی دیگر معتقدند که انتخاب پومپئو بهتر می‌تواند ترامپ را به حفظ توافق هسته‌ای متقاعد کند.

قرار است روز پنج‌شنبه آینده، مقامات آمریکایی، بریتانیایی، فرانسوی و آلمانی درباره برجام در برلین جلسه بگیرند.

ریچارد نفیو، مقام سابق کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا که در دولت اوباما درباره ایران کار کرده، گفت: «هم اکنون هر مقامی که با اروپایی‌ها (درباره برجام) مذاکره می‌کند، یک مجموعه شرایط بسیار تهاجمی‌تر از پومپئو دریافت خواهد کرد.»

روز سه شنبه ترامپ اختلاف‌نظر درباره توافق هسته‌ای را به عنوان یکی از اختلافات اصلی با تیلرسون ذکر کرد و گفت: «من فکر می‌کنم این (برجام) وحشتناک است. من حدس میزنم او (تیلرسون) فکر می‌کند این (برجام) خوب است.»

ترامپ در ۱۲ ژانویه برای کشور‌های اروپایی جهت «اصلاح» برجام ضرب‌الاجلی تعیین کرد. او گفته اگر اروپایی‌ها با تغییرات مدنظرش در برجام موافقت نکنند، در ماه می‌ آینده آمریکا را از توافق هسته‌ای خارج خواهد کرد.

سایر مقامات اروپایی و مقامات سابق آمریکایی به رویترز گفته‌اند که صعود پومپئو، ممکن است بر مذاکرات برجامی تاثیر مبهم‌تری بگذارد. اما به هر حال، دیدگاه ترامپ مهم‌تر است.

یک دیپلمات اروپایی به شرط فاش نشدن نامش گفت: «همه کار ما این است که یک بسته معتبر ایجاد کنیم که برای ترامپ متقاعدکننده باشد. آنچه این جا مهم است، او است.»

زمانی که پومپئو نماینده کنگره بود، منتقد سرسخت برجام بود، اما هنگامی که در ژانویه ۲۰۱۷، در کنگره به دنبال کسب تاییدیه ریاست سازمان سیا بود، نظراتش درباره برجام را ملایم کرد.

یک مقام بلندپایه سابق آمریکایی گفت: «پومپئو نظرات سرسختانه‌ای درباره ایران داشت. اما فهم من این است که او نمی‌خواهد توافق (هسته‌ای) از بین برود. مردم نباید در نتیجه‌گری عجله کنند.»

دیپلمات‌های اروپایی معتقدند که صعود پومپئو نوعی فرصت است. زیرا ممکن است او نسبت به تیلرسون نفوذ بیشتری بر ترامپ داشته باشد. تیلرسون، با «ابله» خواندن ترامپ، او را دشمن خود کرد. تیلرسون و ترامپ درباره ایران و سایر مسائل اختلاف‌نظر داشتند.

یک دیپلمات دیگر اروپایی به رویترز گفت: «اگر پومپئو آن چنان تندرو باشد. در آن صورت، همه این‌ها در واقعیت، تاییدی بر سیاست‌های ترامپ خواهد بود. این خط ترامپ است. امید است که او (پومپئو) دستورکاری را داشته باشد که تیلرسون آن را نداشت.»

انتخاب پومپئو، ابهامات درباره آینده برجام را بیشتر کرد. در این میان، حتی برخی از مقامات سابق آمریکایی، معتقدند که ارتقای پومپئو چشم انداز فروپاشی برجام را مطرح می‌کند.

ایوانز ریور، دیپلمات بلندپایه سابق آمریکایی، گفته تغییرات ترامپ در وزارت خارجه «سیگنال بدی درباره نقش دیپلماسی» ارسال می‌کند.

ریور افزود: «جایگزینی تیلرسون با پومپئو – کسی که دیدگاه جانبدارانه سیاسی دارد و مخالف توافق (هسته‌ای) ایران است- چشم‌انداز فروپاشی آن توافق را مطرح می‌کند و این امکان را بیشتر می‌کند که دولت (آمریکا) بزودی با دو بحران هسته‌ای و نه یک بحران مواجه شود.»

در همین رابطه، نشریه آمریکایی پالیتیکو طی گزارشی به بررسی تاثیرات ارتقای پومپئو بر برجام پرداخت و نوشت: «شاید توافق هسته‌ای ایران روز سه شنبه مُرد. این، حداقل، یک نتیجه محتمل برکناری رکس تیلرسون است»

روز سه شنبه (دیروز)، ترامپ اعلام کرد، پومپئو به جای تیلرسون به عنوان وزیر خارجه منصوب خواهد شد.

پالیتیکو اعلام کرد دوستان و دشمنان برجام می‌گویند که تغییرات در وزارت خارجه آمریکا، ممکن است راه را برای خروج ترامپ از این توافق هموار کند.

سه شنبه وقتی که ترامپ درباره تیلرسون صحبت کرد، فقط یک اختلاف نظر با وزیر خارجه معزول را ذکر کرد. ترامپ گفت: «ما درباره چیز‌هایی اختلاف نظر داشتیم. وقتی شما به توافق (هسته‌ای) ایران نگاه می‌کنید. من فکر می‌کنم این (توافق) وحشتناک است. من حدس میزنم که او (تیلرسون) فکر می‌کرد این (توافق) خوب بود. من خواستم یا این توافق را لغو کنم یا کاری کنم. (اما) او مقداری احساس متفاوت داشت. بنابراین، ما واقعا مانند هم فکر نمی‌کردیم.»

تیلرسون، ماه‌ها برای مقتاعد کردن ترامپ به حفظ برجام تلاش کرد. اما موضع پومپئو با ترامپ درباره برجام یکسان است. زمانی که پومپئو در کنگره بود درباره برجام گفت که او به دنبال «عقب راندن این توافق وحشتناک است» او از آمریکا خواسته تا برای سقوط رژیم ایران، نقش فعال‌تری ایفا کند.

اکنون بدون شک مخالفان ایران در آمریکا خوشحال هستند. مارک دوبوویتز، مدیر اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها به پالیتیکو گفته انتصاب پومپئو برای همه کسانی که فکر می‌کردند ضرب الاجل ترامپ برای اصلاح برجام تا ۱۲ ماه می بلوف بود، یک زنگ هوشیاری است.

دوبوویتز معتقد است که صعود پومپئو بر اروپایی‌ها در «اصلاح» برجام، فشار بیشتری وارد می‌کند. با این حال، منابع آگاه درباره موفقیت گفت‌وگو‌های برجامی آمریکا و اروپا دچار شک و تردید هستند. این منابع می‌گویند اخراج تیلرسون اروپایی‌ها را متقاعد می‌کند که تحمیل شرایط جدید بر ایران بی‌فایده است. زیرا اروپایی‌ها از قبل هم نگران بودند که ترامپ بدون توجه به تلاش‌های اروپا، برجام را پاره کند.

یک مقام بلندپایه سابق آمریکایی که در مذاکرات هسته‌ای شرکت کرده بود، گفت: اروپایی‌ها «اکنون نشانه‌های ناکامی را می‌بینند. آن‌ها متوجه خواهند شد که ترامپ آشکارا خواهان خروج (از برجام) است و با او (پومپئو) براصلاح کوتاه مدت (برجام) به سختی کار نخواهد کرد.»

یک غربی که اخیرا با یک مقام ایرانی صحبت کرده، گفت تهران به این نتیجه رسیده که ترامپ هیچگونه منفعتی در حفظ برجام ندارد. ایرانیان معتقدند که درخواست‌های اخیر ترامپ برای اصلاح برجام، صادقانه نیست و برای ایجاد یک مانع بزرگتر طراحی شده‌اند. آن‌ها معتقدند وقتی که مذاکرات شکست بخورد و ترامپ برجام را لغو کند، او تقصیر را به گردن دیگران خواهد انداخت.

یک مقام سابق غربی نزدیک به مذاکرات در پاسخ به این سوال که تغییر وزیر خارجه آمریکا چه تاثیری بر سرنوشت توافق هسته‌ای خواهد داشت، گفت: «پاسخ، این است که من واقعا نمی‌دانم. هیچکس نمی‌تواند بگوید که در ذهن مرد بزرگ چه چیزی در جریان است. در نهایت، (سرنوشت برجام) به حال ترامپ در روز وابسته است.»