١٧ فروردين امسال بود كه سيد ابراهيم رييسي با انصراف از حضور در هيات نظارت بر انتخابات، كانديداتوري خود را براي انتخابات رياست‌جمهوري ٩٦ اعلام كرد. هرچند با وجود حمايت‌هاي همه‌جانبه جناح راست و حتي انصراف قاليباف به نفع رييسي، او نتوانست به توفيقي در انتخابات دست پيدا كند و با راي تقريبي ١٦ ميليوني در مقابل آراي نزديك به ٢٤ ميليون حسن روحاني قافيه را به رييس‌جمهور باخت تا اصولگرايان شكست ديگري را متحمل شوند.

اما رييسي بعد از ٢٩ ارديبهشت ٩٦ با رييسي قبل از ١٧ فروردين بسيار متفاوت است. پشتوانه آراي ١٦ ميليوني به او اعتماد‌به‌نفسي داده كه مثل دوران انتخابات همچنان به سخنراني‌ها و انتقاداتش ادامه مي‌دهد، كانال تلگرامي و رسانه‌هاي حامي او فعالند و ديدارها و سخنراني‌هايش نسبت به گذشته بسيار بيشتر شده است. رييسي قبل از انتخابات بيشتر از آنكه سابقه كنش سياسي داشته باشد سوابق قضايي داشت.

اين روحاني ٥٧ ساله ‌زاده نوقان مشهد فعاليت خود را در جمهوري اسلامي از ٢٠ سالگي در دستگاه قضايي آغاز كرد. از دادستاني كرج و همدان و تهران گرفته تا معاونت اول قوه قضاييه، از دادستاني كل كشور تا دادستاني ويژه روحانيت. رييسي كه ١٠ سال هم رييس سازمان بازرسي كل كشور بود با درگذشت شيخ عباس واعظ‌طبسي از سوي رهبر انقلاب به عنوان توليت آستان قدس رضوي(ع) منصوب شد.

منجي ناگهاني اصولگرايان

شايد عضويت در شوراي مركزي جامعه روحانيت مبارز و نمايندگي دوره‌هاي چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبري تنها فعاليت‌هاي سياسي جدي او تا پيش از انتخابات ٩٦ بودند. اما سيدالقضات خراساني به يكباره به منجي اصولگرايان تبديل شد آن هم در حالي كه چندان به سازوكار جمنا اعتقادي نداشت و حتي در جلسه‌اي كه بايد برنامه‌هاي نامزدهاي جناح راست به جمنا ارايه مي‌شد شركت نكرد و صولت مرتضوي كه از قضا شهردار وقت مشهد بود را به عنوان نماينده خود به آن جلسه فرستاد.

در هر صورت اصولگرايان كه به دنبال مهره‌اي مي‌گشتند كه كارنامه اجرايي چنداني براي نقد كردن نداشته باشد و در انتخابات هم تا به حال شكست نخورده باشد حول محور رييسي جمع شدند تا شايد هزار جزيره تكه‌تكه جناح راست بتوانند با تبديل شدن به مجمع‌الجزاير اصولگرا انتخابات را به نفع خود رقم بزنند. هرچند حسن روحاني بازي آنها را دوباره به‌هم زد تا همچنان دست‌شان از پاستور كوتاه بماند.

با اين وجود سيد ابراهيم رييسي گويا همچنان در فضاي انتخابات حركت مي‌كند. او كه با حكم رهبر انقلاب به عنوان عضو حقيقي به مجمع تشخيص مصلحت نظام هم راه يافته تا قبل از اعلام كانديداتوري در انتخابات تقريبا ١٣ ماه توليت آستان قدس را به عهده داشت اما حجم ديدارها و سخنراني‌هاي رييسي در طول اين سه‌ماه و نيم بعد از انتخابات چند برابر آن ١٣ ماه قبل از اعلام كانديداتوري است.

آيت‌الله واعظ‌طبسي مرحوم هم در زماني كه توليت آستان قدس را به عهده داشت آنقدر ديدار و سخنراني انجام نمي‌داد. رييسي در فاصله اعلام كانديداتوري تا انتخابات، به اقتضاي فضا و فرصت تبليغات، ديدارها و سخنراني‌هاي زيادي انجام داد و شهر به شهر خود را به مردم معرفي كرد. اما سفرهاي استاني او به نقاط مختلف كشور بعد از انتخابات كمي عجيب به نظر مي‌رسد.

البته او در ٧ خرداد و نخستين سخنراني خود بعد از شكست در انتخابات اعلام كرد كه «وكيل و صداي مردم محروم خواهد بود». رييسي در همين سخنراني با گلايه از نحوه برگزاري انتخابات باز هم انتقاداتي را نسبت به چهار سال دولت روحاني مطرح كرد و گفت: دوقطبي‌كردن، روش فرسوده انگليسي‌ها است. آنها مي‌خواهند مردم يك جامعه را چند قسمت كنند.

اين كار براي اين است كه از پاسخ به سوالات مردم فرار كنند. سوال مردم اين است كه چهار سال شما چه كرديد؟ مردم مي‌گويند كار، شما بگوييد چقدر ايجاد اشتغال كرديد نه كه آدرس غلط بدهيد و بگوييد اينها مي‌خواهند ديوار بكشند. او در اين مدت ديدارها، سفرها و سخنراني‌هاي متعدد و متنوعي داشته است.

رييسي يك هفته بعد از انتخابات و با شروع ماه رمضان تا پايان اين ماه تقريبا هر شب سخنراني و جلسات تفسير قرآن داشت كه در اين جلسات انتقاداتي را هم نسبت به وضعيت سياسي، اجتماعي و فرهنگي كشور و جهان مطرح مي‌كرد و به‌طورمثال در يكي از اين جلسات، فساد جامعه را نتيجه سكوت و فراموشي امر به معروف دانست و در جلسه ديگري اظهار كرد: اگر امر به معروف و نهي از منكر ترك شد، بايد منتظر ميدان‌داري انسان‌هاي بد عمل، بد سخن و بد سيرت بود. حتي درگذشت مادر همسر رييسي يعني مرحوم ريخته‌گرزاده همسر آيت‌الله علم‌الهدي در ميانه‌هاي ماه رمضان هم باعث نشد تا او اين جلسات سخنراني‌اش را تعطيل كند.

ديدارهاي همه‌جانبه توليت آستان قدس

ديدارهاي او را مي‌توان به چند دسته عمومي، خصوصي و بين‌المللي تقسيم كرد. رييسي در اين مدت با اعضاي كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي و كميسيون آموزش مجلس شوراي اسلامي، سردار قاسم سليماني فرمانده سپاه قدس، سردار محمد باقري رييس ستاد كل نيروهاي مسلح، فرمانده جديد نيروي انتظامي خراسان و فرهاد رهبر رييس جديد دانشگاه آزاد اسلامي _كه در انتخابات عضو ستاد رييسي بود و پس از رياست به ديدار او رفت- ديدار و گفت‌وگو كرد.

همچنين آيات عظام جعفر سبحاني، مكارم‌شيرازي، نوري‌همداني، صافي‌گلپايگاني، وحيدخراساني، شبيري‌زنجاني و علوي‌گرگاني پس از تشرف به حرم امام رضا (ع) با توليت آستان قدس ديدار كردند. از طرفي رييسي تقريبا هر هفته ديدارهاي مردمي خود را براي برطرف كردن مشكلات آنها برگزار كرد و با طلاب غيرايراني معتكف، اساتيد دانشگاه‌ها، هنرمندان، فعالان امر به معروف و نهي از منكر، علما و طلاب اصفهان، اساتيد بسيجي، اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان، مدافعان مسجدالاقصي، جوانان مومن انقلابي، فعالان اربعين، اعضاي مجمع تقريب مذاهب، مسوولان جشن‌هاي زير سايه خورشيد و… ديدارهايي داشت و در جمع آنها به ايراد سخنراني پرداخت.

سخنراني در جشنواره بين‌المللي كتاب، جشنواره بين‌المللي امام رضا(ع)، مراسم روز خبرنگار، اختتاميه نهمين اجلاس مجمع عمومي اتحاديه راديو تلويزيون‌هاي اسلامي و حتي كنگره پزشكي بين‌المللي درمان مداخله‌اي انسداد مزمن عروق كرونر از ديگر برنامه‌هاي سخنراني رييسي در اين چند ماه بوده كه تقريبا در هر كدام گريزي هم به وضعيت كشور، منطقه و جهان و وضع مطلوب دولت مد نظرش داشته است. مثلا رييسي در ديدار اعضاي كميسيون آموزش تصريح كرد: اسلام، به دولت هدايتگر معتقد است نه دولت رفاه! دولت هدايتگر سعادت انسان را در همه ابعاد مد نظر دارد، در چنين دولتي فرهنگ، موضوع اول است.

او در اين جلسه توصيه‌اي هم به دولت داشت و افزود: دولت مي‌تواند با تقويت سياست‌هاي حمايتي و نظارتي در حوزه توليد و اشتغال بسياري از گره‌هاي پيش روي كشور را بگشايد. رييسي همچنين در جمع اساتيد بسيجي يادآور شد: سياسي بودن به معناي حضور در يك حزب و دسته سياسي نيست بلكه به معناي آن است كه انسان نياز اقتضائات زمان را بشناسد و متناسب با آن شرايط نقش و وظيفه خود را ايفا كند. سياسي بودن به معناي درد و مشكلات جامعه را شناختن و در جهت رفع آنها تلاش كردن است.

او چند ديدار بين‌المللي هم داشت از جمله ديدار با ‌وزيرامور خارجه عراق، رييس مجلس سناي پاكستان، سيدعمار حكيم رييس مجلس اعلاي عراق، توليت حرم امام حسين (ع)، توليت حرمين كاظمين(ع) و امام جمعه كربلا ، مصاحبه تفصيلي با دو خبرگزاري اصولگراي فارس و تسنيم و ديدار با مديران، خبرگزاري مهر از ديگر اقدامات او در اين مدت بوده است.

رييسي در همين مصاحبه تفصيلي ماجراي ديدار خود قبل از انتخابات با اميرحسين مقصودلو (تتلو) خواننده رپ زيرزميني را توضيح داد و باز هم با انتقاد از، به گفته او تخلفات، تخريب‌ها و نحوه برگزاري انتخابات، انتقاداتي هم نسبت به دولت روحاني مطرح و بيان كرد: اگر امروز ما نگرانيم كه برخي در دنبال كردن اهداف پيشرفت و تعالي كشور، لنگ مي‌زنند، به‌خاطر اين است كه اين ضعف‌ها و ناكارآمدي‌ها، ممكن است مردم را نسبت به اصل نظام و كارآمدي آن بدبين كند.

او همچنين به حفظ سرمايه اجتماعي كه با انتخابات ايجاد شده اشاره و تاكيد كرد: من با وجود نگراني از معضلاتي كه براي معيشت مردم و عزت و اقتصاد ملي پيش‌بيني مي‌كنم، اما كشور را در دوره پس از آن در آستانه يك تحول مديريتي مي‌بينم. اين تحول، به‌اعتقاد من با گرايش عموم مردم و آگاهي آنان رخ خواهد داد، فارغ از اينكه مجري آن، امثال بنده يا اين و آن باشد، بنابراين تلاش توده عظيمي كه در اين انتخابات به شعارهاي مطرح‌شده از سوي اينجانب اعتماد كرد به هدر نرفته، اين اراده‌ها بر اساس قواعد مردم‌سالاري در جلب نظر سايرين و تعيين مسير آينده‌اي نزديك در كشور موثر خواهد بود.

تعيين مسير آينده و حفظ سرمايه اجتماعي نكاتي است كه رييسي به آنها اشاره مي‌كند و عملكردش در اين مدت هم نشان مي‌دهد كه هم براي آينده و هم براي حفظ اين سرمايه برنامه دارد.

سفرهايي كه قرار نيست تمام شوند

او در اين چند ماه مانند ايام انتخابات چند سفر به استان‌هاي مختلف كشور هم داشته است. سفرهايي كه شايد براي اين انجام مي‌شود تا دامنه فعاليت‌هاي رييسي تنها به خراسان محدود نشود و از طرفي ميان مردم شهرستان‌ها به فراموشي سپرده نشود. رييسي دوبار به قم سفر كرده و سخنران راهپيمايي روز قدس در اين شهر بوده است. در سالروز ورود امام رضا (ع) به نيشابور رفته، براي شركت در همايش صيانت از روحانيت به اروميه، براي مراسم گلاب‌شويي حرم حضرت شاهچراغ (ع) به شيراز و براي بازديد از مناطق سيل‌زده به كلات سفر كرده است.

سفر به استان خراسان جنوبي به عنوان حوزه انتخابيه‌اش در خبرگان و شهرهاي بيرجند، سربيشه و نهبندان و ديدار با علما، طلاب، خانواده شهدا، ائمه جمعه و مردم اين استان از ديگر برنامه‌اي او بود و در همين سفر از برنامه آستان قدس براي تاسيس بانك قرض‌الحسنه بدون ربا خبر داد. رييسي همچنين سفري هم به استان سيستان و بلوچستان داشت و در آنجا با مولوي عبدالحميد كه در انتخابات از روحاني حمايت كرده بود و علماي شيعه و سني اين استان ديدار داشت.

سفر ديگر او در هفته گذشته به شهركرد براي سخنراني در اجتماع غديريون صورت گرفت كه در آنجا خطاب به دولتمردان توصيه كرد: اگر دولتمردان ١٢ بند توصيه‌اي رهبر انقلاب را اجرايي كنند، شاهد تعالي و پيشرفت كشور و رفع دغدغه‌ها و مشكلات مردم خواهيم بود. آخرين سفر رييسي هم در تعطيلات عيد غدير به شهرستان فردوس باز مي‌گردد.

اين چند ماه پيام‌هاي مختلفي هم صادر كرده از جمله محكوميت حادثه تروريستي تهران، تبريك آزادسازي موصل، تسليت درگذشت حبيب‌الله كاسه‌ساز تهيه‌كننده سينما، غلام‌رضا شكوهي شاعر خراساني و شهيد محسن حججي، محكوميت يورش صهيونيست‌ها به مسجدالاقصي و محكوميت تحريم‌هاي جديد امريكا عليه ايران.

افتتاح و كلنگ‌زني پروژه‌هاي مختلف در خراسان و ساير نقاط كشور هم از ديگر برنامه‌هاي توليت آستان قدس بوده است. از جمله كلنگ‌زني مسجد و مجتمع فرهنگي خاتم‌الانبيا (ص) در شهرستان نهبندان، كلنگ‌زني مجموعه چند منظوره فرهنگي درماني امام رضا(ع) در بيرجند، افتتاح دفتر بنياد كرامت امام رضا(ع)، افتتاح زائرشهر مشهد و آخرين آن‌كه رونمايي از محصولات توليدي سوغات فرهنگي زائر رضوي بود.

رييسي در ايام انتخابات از سوي اصولگرايان با لقب سيد محرومان خطاب مي‌شد و در اين مدت هم تلاش كرده با حضور در كنار اقشار مختلف مردم و همسفره شدن با آنها وجهه مردمي خود را حفظ كند.

سوداي گم شده ليدري اصولگرايي

جناح راست همچنان در سردرگمي شكست بعد از انتخابات به سر مي‌برد و مثل زمان بعد از درگذشت آيت‌الله مهدوي‌كني همچنان كسي را به عنوان زعيم خود نشناخته، با اين وجود اصولگرايان هنوز گويا براي ليدري فردي مثل رييسي به جمع‌بندي نرسيده‌اند و خود او هم فعلا تمايلي براي كار تشكيلاتي سياسي نشان نداده اما فعاليت‌هاي پساانتخاباتي او و رها بودن نخ تسبيح جناح راست ممكن است آنها را دوباره به هم برساند. رييسي بعد از انتخابات همچنان رويه دوران انتخابات را با همان شدت ادامه مي‌دهد و سعي مي‌كند در متن جامعه باشد تا فراموش نشود.

اين تلاش براي «فراموش نشدن» در برخي ديگر از چهره‌هاي شكست خورده اصولگرا از جمله «محمود احمدي‌نژاد» كانديداي رد صلاحيت شده اين دور از انتخابات هم ديده مي‌شود. محمود احمدي‌نژاد در تمام چهار سال اخير تلاش كرده است تا به هر شكل ممكن از ياد نرود. البته كه چنين رفتاري براي او كه هشت سال در مركز توجهات بوده است عجيب نيست اما سيد ابراهيم رييسي روزهاي انتخابات ٩٦ را نيك به ياد دارد هرچند نتيجه‌اي كه در ذهنش بود تحقق نيافت اما خودش آن را دوست دارد.

در بيشتر سخنراني‌هاي پس از انتخاباتش هم به همين راي ١٦ ميليوني است كه تكيه مي‌كند.  اما آينده نزديكي كه ابراهيم رييسي به آن اشاره دارد چه زمان است؟ به هر حال انتخابات آينده رياست‌جمهوري و پشتوانه راي رييسي مي‌تواند براي او اين ذهنيت را به وجود بياورد كه خود را در رداي رياست‌جمهوري آينده ايران تصور كند. تصوري كه اگر قرار باشد اصلاح‌طلبان در باد پيروزي‌هاي خود بخوابند و احيانا دولت در بهبود وضع موجود موفق نباشد ممكن است چندان دور از ذهن به نظر نرسد.

كنايه‌هاي هرچند وقت يك‌بار او به دولت و برخي انتقادها به دولت را شايد بتوان نمونه ديگري از اين برنامه‌ريزي‌ها دانست. هر چه كه هست سيدابراهيم رييسي پسا‌انتخابات ٩٦ هيچ شباهتي با قبل از انتخابات ندارد. تكه‌هاي هزار پاره اصولگرايي با وجود تمام ناكامي‌هاي‌شان از او چهره‌اي در ايام انتخابات ساخته‌اند كه او سخت دوستش دارد و مي‌خواهد ادامه‌اش دهد.