ندای گیلان:اختصاصی گیلان فردا- کاپیتان محمدرضا ابراهیمی یکی از متخصصان و کارآزمودگان زیست محیطی کشور طی چهار دهه گذشته و از مشاوران اسبق سازمان های دریایی که اخیرا با ارائه طرحی به معضلات کنونی تالاب انزلی و رفع احتمالی آن پرداخته است.

هفته گذشته یک خبرگزاری و چند سایت خبری در استان با انتشار تصاویری از افول زودرس تالاب انزلی در این استان خبر داده بودند. انتشار آن تصاویر و گزارش هایی که در فضای مجازی شهرهای گیلان منتشر شد از جمله دغدغه های اصلی مقامات دولتی، انجمن ها، تشکل های مردم نهاد این استان است که از دو سه دهه گذشته هر از چند گاهی با انتشار اخبار و گزارش هایی نگرانی خود را به جامعه بازتاب می دهند.با اینهمه، موضوع فراز و فرود تالاب انزلی، نه یک دغدغه ی ساکنان گوشه ای از سرزمین ما، که یک نگرانی ملی برای آحاد مردمی که از مزیت ها و فرصت های نسبی و رقابتی آن خبر دارند. کاپیتان محمدرضا ابراهیمی یکی از متخصصان و کارآزمودگان زیست محیطی کشور طی چهار دهه گذشته و از مشاوران اسبق سازمان های دریایی که اخیرا با ارائه طرحی در همین زمینه مورد توجه سازمان محیط زیست تهران شده بود به معضلات کنونی تالاب انزلی و رفع احتمالی آن پرداخته است.

گفتنی است عکس ها را محمدرضا رضایی گرفته و در اختیار گیلان فردا گذاشته است

* جناب کاپیتان ابتدا توضیحی از گذشته تالاب انزلی ارائه دهید و چگونه به این نقطه بحرانی رسیدیم؟

ـ تالاب انزلی با مساحتی حدود۲۰ هکتار در استان گیلان و در جنوب غربی بندر انزلی واقع شده است. در بررسی های زمین شناسی این تالاب قسمتی دریای خزر بوده که در اثر حوادث طبیعی و پایین رفتن آب دریای خزر از دریا جدا شده و در قسمت ابرفتی آبکنار به مناسبت ورود چندین رود عمق قابل توجهی پیدا کرده و رفته رفته که آب دریا به سطح کنونی ۴۰/۲۷ سانتیمتر پایین تر از سطح اقیانوس ها و دریاهای باز دنیا می باشد کاملا از دریا دور و بوسیله کانالی در بندر انزلی به دریا متصل شده است که نظیر آن خلیج گرگان در شمال ساری و بهشهر و بندرترکمن قرار دارد.

این تالاب به همراه دو تالاب امیر کلایه و سپیدرود در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر با عمق متوسط بین ۳تا ۸٫۵ متر به ثبت جهانی رسیده و در زمره تالاب های مونترال قرار گرفته است.

* عبارت “مونترال” در آن قرارداد چه معنای داشت؟

ـ کلمه مونترال به تالاب ها و آبگیرهایی اطلاق می شود که از بین رفتنی هستند و احتیاج به مراقبت و نگهداری دارند که متاسفانه در سال های گذشته این موضوع پیگیری های لازم را نداشت و در سال های اخیر حرکت چشمگیری در جهت رفع موضوع انجام نشد و عمق تالاب متوسط ۳ و در بسیاری از نقاط به ۲۵ سانتیمتر رسیده است.

* حالا تهدید اصلی این تالاب دقیق به کدام بخش آن است؟

ـ با توجه به عدم رسیدگی منطقی از سال های دور این تالاب هم اکنون در وضعیت خطرناکی قرار گرفته. اولا کاهش ورودی آب رودخانه ها به جهت کشاورزی بالا دست. برداشت آب از تالاب در حوضچه های پرورش ماهی و کشاورزی اطراف آن ـ حمله زمین خواران به حواشی تالاب و خشک کردن آن با مصالح ساختمانی رشد بسیار سریع گیاهان رو سطحی و زیر سطحی به مناسبت وضعیت مناسب رشد از نظر مواد ورودی از کشتزارها (کود و سم) تخلیه فاضلاب های شهری و کارخانجات درون رودخانه های ورودی تالاب و عدم حفظ محیط زیست طبیعی بوسیله ساکنین اطراف تالاب و گردشگران. به جهت رشد و تراکم نیزارها حرکت آب راکت شده و موجب رسوب پذیری رسوبات رودخانه ها و تمامی تالاب می گردد.

کاشت گیاه ازولا در سال ۶۳ به جهت تامین مواد پروتینی و رشد و پخش سریع تخم این گیاه در تمامی کف تالاب که مانع تابش نور و اکسیژن بداخل آب و در نتیجه مختل شدن تخم ریزی و بیمارشدن و خفه شدن ماهیان را بدنبال دارد و نیز به جهت وارد نشدن مواد الاینده و چیدن آنان رشد نیلوفرهای آبی و تعداد غنچه ها بر روی پایه و عمر گل آن به شدت کم شده و روبه نابودی است.

* جناب ابراهیمی چطور می شود این تالاب را از وضعیت فعلی نجات داد؟

ـ با توجه به اینکه ما در دقایق ۹۰ قرار گرفته ایم در صورتی که خداوند و مسئولین یاری بفرمایند با توجه به تخصص ما سریعا تصمیمی در مورد اجرا گرفته شود و کار به شرکت دانش بنیان را که همگی از مفاخر و مدیران و مسئولان بندری در امر احیا و لایروبی هستند و خود اینجانب مدت سی و پنج سال در امر لایروبی در حوضچه های بنادر و جزایر کار بر روی انواع لایروب ها و فرماندهی آنان در پرونده خدمتی در سازمان بنادر و دریانوردی موجود است. و نیز علاوه بر آن کارهای پیمانکاری لایروبی را که انجام داده ام تجربه ای گرانبها بدست آورده ام و نیز کار در کارخانجات کشتی سازی در داخل و خارج به جهت مساحت شناورهای سبک و نیز همکاری متخصصان و مبتکرانی که در شرکت با داشتن ۲۵ نوع اختراع به ثبت رسیده و داشتن مدارک تحصیلی عالی از داخل و خارج قادر خواهیم بود شناورها و ماشین الات نی کن که نی های تالاب را ریشه کن می کند و ازولاکن که ازولا را از ریشه بیرون می آورد پایه کوب به جهت ساخت سه پشت اسکله در اطراف تالاب و دستگاه لایروبی و شناور حمل مواد که همگی در روی کامپیوتر صنعتی شرکت و کارگاه واقع در اصفهان پاسخ مثبت داده شده است ساخته و مورد استفاده قرار گیرد.

در طرح کلی کار ما در تالاب انزلی بهمراه طرح احیاء دریاچه ارومیه ۸ ماه پیش که تقدیم سازمان محیط زیست گشت و در بخش ها و جلسات متعدد و توضیح و تفسیر و شرح در مورد لایروبی در تمامی تالاب به کارشناسان و مسئولین محترم و طرز کار دستگاهها و برنامه کلی با حفظ اولویت ها و رفع موانع با مسئولین آن سازمان که مورد موافقت همگی قرار گرفت و ضمن موافقت شرکت ما را برای موافقت نهائی به استانداری گیلان معرفی نمودند مبنی بر حفظ محیط زیست طبیعی و آبی تالاب با توجه به اهداف آن سازمان و نیز حفظ خود تالاب و جلوگیری از خشک شدن و از بین آن می باشد.

* اجرای عملیاتی این طرح چگونه خواهد بود؟

ـ ساخت بیش از دویست نقطه طبیعی در نقاط مختلف تالاب برای زیست و تخم گذاری پرندگان مهاجر و بومی و احداث سکوهای نگهبانی برای محیط بانان عزیز، محققان و سکوهایی برای گردشگران جهت استفاده از مناظر زیبای اطراف و تخمه نیلوفرهای آبی تعبیه می شود که فقط در دو دریاچه در دنیا وجود دارد. حفظ و حراست از انقراض آنان و ایجاد تجمعی به طول و عرض ۲ کیلومتر و نگهداری و آنان بوسیله ارگان ها و اشخاص با اطلاع ساخت ۳ پست اسکله جهت تردد ایمنی گردشگران در اطراف تالاب به نقش کشور عزیزمان ایران بطول و عرض ۴ کیلومتر مربع در میانی تالاب به جهت جریان انداختن آبهای ورودی و طرحهای گردشکری و ایجاد حوضچه هائی برای آبزیان و تخم ریزی آنان در آب ساکن و نیز احداث حوضچه هائی نزدیک رودخانه های ورودی به عمق بیش از عمق تالاب که رسوبات در آن جمع و جلوگیری از پخش شدن آنان در کف تالاب و ایجاد سرشاخه های اصلی با عمق بیشتر و شاخه های فرعی و عمق کمتر جهت کنترل جریان آب و ایجاد مناطق آب ساکن بدون رسوب (فیزیک آب) ایجاد پیست قایق رانی در جهت تقویت کمک به فدراسیون قایقرانی کشور در امر این ورزش محلی و نصب اسکله هایی جهت تقویت ماهیگیری با تالاب و ایجاد نماد آرامگاه خانم شادی سرخیل قهرمان مدال طلایی قایقرانی که سال گذشته در اثر واژگونی قایق تمرینی خود دچار خفگی گردید. و در نهایت کمک به تدوین قوانین گردشگری و استفاده از محیط طبیعی تالاب بدون مزاحمت برای پرندگان و آبزیان و حفظ محیط زیست طبیعی تالاب

* الان کدام نهاد متولی این اقدامات است و احیانا شما باید به کدام نهاد دقیقا رجوع کنید و مشکل در کجای کار است؟

ـ جهت دستور معاون رئیس جمهور در امر برنامه و بودجه جناب دکتر نوبخت مسئولیت تالاب ها در سازمان محیط زیست واگذار گردیده و اینجانب نیز تمامی درخواست ها و طرح ها و اقدامات خود را از طریق همین سازمان در جریان انداختم. در پیگیری از روند کار از استانداری گیلان هنوز جواب درستی بعد از ۹ ماه دریافت ننمودم. در آخرین دیداری که با مسئول سازمان برنامه ریزی استان داشته ایم فرمودند که لایروبی تالاب را به مزایده خواهند گذاشت که هر شرکتی که برنده شود با شرایط اینکه کلی کف را بکند و بفروشد و خرج لایروبی را بدهد.

با توجه به تایید سازمان محیط زیست و نظریه مسئولین و کارشناسان مربوط و معرفی این شرکت دانش بنیان به استانداری گیلان و پیگیری نامه و طرح شرکت برای لایروبی سرانجام به دفتر مدیرکل محیط زیست گیلان منتهی شد که در ابتدا پس از شرح از ساخت جزیره ایراد گرفته که جلو سرعت آب را می گیرد که خلاف فیزیک آب و اصل مونرلی است و قرار شد که از اساتید دانشگاه برای رفع این اختلاف نظر دعوت بعمل آید که مباحثه ای صورت گیرد که این مسئله در مدت ۴ماه صورت نگرفته است و نیز فرمودند بروید از دو روز دیگر کار را شروع کنید. پس از اینکه گفته شد که ما دو ماه برای تجهیز کارگاه وقت لازم داریم گفتند فراخوانی تشکیل بدهیم و قرار شد در روزنامه های محلی اعلام نمایند و به شرکت ما اطلاع دهند که هنوز پس از ۴ ماه خبری نیست.

*به نظر شما چرا این مسئله از سوی استانداری گیلان جدی گرفته نشد؟

ـ بدرستی نمی دانم با آنکه مسئولان محترم بارها در مصاحبه های رادیوئی و تلویزیونی دم از بین رفتن تالاب و پرشدن آن میزنند چرا عملا زمان کار را با گرفتن ایرادهایی جزئی از دست می دهند و دنبال چه مسئله ای هستند!

* شاید این گمانه ایجاد شده که جنابعالی سوابق چندان مرتبطی با موضوع تالاب ندارید؟ یا بالعکس آن ها سوابق مرتبطی ندارند؟

ـ با توجه به مذاکراتی که در سازمان محیط زیست انجام و تایید شد که هیچ شرکتی را واردتر از ما نسبت به تالاب و دستگاههای لایروبی به آن سازمان مراجعه نکرده است. قاعدتا مدیرکل باید زیر نظر مسئولین بالا دست خود باشد بخصوص که هیچ تجربه لایروبی و کار با دستگاهها را عملا انجام نداده است و نیز در انجام هیچ پروژه ای لایروبی نبوده است. در حالی که اینجانب در سازمان بنادر و دریانوردی برای کار در دریاچه ها و مرداب های و تالاب های کشور نیز تالاب شادگان، دریاچه هامون و حتی قسمتی از مرداب گاوخونی و آبگیریهای کم عمق را دارند.

* به نظر شما وضعیت این تالاب هم اکنون در چه موقعیت است تصوری می کنید تا چه زمانی بتواند به حیات خود ادامه دهد؟

ـ همانطور که مدیرکل محیط زیست گیلان اعلام نموده اند و نیز در در بازدیدی که هفته پیش از تالاب داشته ام متاسفانه عمق تالاب حسب فصل بسیار کم شده و در بسیاری از قسمت ها به زیر ۵۰ سانتی متر رسیده است و نیز در بسیاری از نقاط حاشیه تالاب خشک شده است و نیز اخیرا در حوضچه آبکنار قسمتی که به جهت ساکن بودن آب محل تخم گذاری ماهیان بود کاملا خشک و لبه خشکی به طرف شمال تالاب منحرف و در حال پیشروی است و حدودا تا یک چهارم عرض تالاب پیشروی نموده و باخشک شدن سه چهارم باقی تالاب به دو قسمت تقسیم و مرگ آن فرا خواهد رسید که از نظر زمانی با توجه به بارندگی های زمستان اینده ماکزیمم تا انتهای تابستان ۹۶ شاهد فاجعه عظیمی خواهیم بود. در اینجا اتفاقی که در چند سال پیش (حدود ۱۲ سال) در یکی از آب گرها در نزدیکی شهر ایزه به مناسبت خشکسالی و کمبود نزولات آسمانی و در نتیجه پایین رفتن آب دریاچه و حمله قورباغه ها به دهات های اطراف دریاچه به حدی که در کوچه و خیابان و منازل و حتی در یخچالها پیدا شده بود که موضوع نیز رسانه ای شده بود و هم اکنون در شهر انزلی در شبهایی که به (گیله باد) مشهور است از ساحل به سمت دریا بوی مرداب موجب آزار شهرنشینان است. البته مدیران و مسئولان خواب رفته دیروزی جهت نشنیدن صدای معترضان سروصدایشان بیشتر از همه و دست روی دست نموده و نظارگره مرگ تالاب می باشند.

* تصور کنید اگر الان با شما قراردادی منعقد شود شما درچه زمان مشحص می توانید کار را اغاز کنید؟

ـ همانطوری که عنوان شرکت لیس الانسان الا ما سعی می باشد به امید خدا و یاری او در صورتی که بودجه طرح در اختیار قرار گیرد نظارت مستقیم برساخت و دستگاهها و شناورها در کارگاه ما در اصفهان توسط مسئولین از طرف هر ارگان دولتی در کار باشد و نیازهای فنی ما را تامین و مجوزات لازم را جهت وارد نمودن اقلام کوچکی که ممکن است در کشور در مراحل اولیه پیدا نشود داده شود اولین شناور و ماشین الات مربوط به آن کمتر از ۳ ماه به آب انداخته خواهد شد. شناورهای بعدی که سری سازی خواهند شد هر ۵ روز یک شناور و بعدا هر ۵ روز دو شناور به منطقه اعزام و در مجموع برنامه کار با حدود۲۴ شناور عملیاتی از انتها و ابتدای تالاب و نقاط صدمه دیده شده شروع خواهد شد تا آماده شدن شناورها عملیات نقشه برداری فنی از نظر تراکم مواد جنس آن و تراکم نیزاری و ازولای منطقه و میله گذاری توسط نقشه برداران انجام خواهد پذیرفت. کار دستگاههای لایروبی به جهت تراکم و سفت شدن مواد درون لوله ها بصورت ۲۴ ساعته خواهد بود و نیز کار در هر هوایی بارانی، آفتابی، شب یا روز ادامه خواهد داشت در حالی که دولت تاخیری در پرداخت ها نداشته باشد و همکاری های لازم را از ما دریغ ننماید.