به گزارش ندای گیلان،ایالات متحده و عمان روز 24 مارس 2019(4 فروردین98) توافق نامه ای امضا کردند که با تاکید بر تعهد دو طرف بر پیشبرد اهداف امنیتی مشترک امکان دسترسی کشتی های نیروی دریایی آمریکا به بنادر دقم و صلاله در دریای عرب را فراهم می کند.

این توافق از یک سو برای عمان یک پیروزی دیپلماتیک است زیرا با حمایت ایالات متحده در راستای سیاست های بی طرفانه مبنی بر خط مشی “دوستان همه، دشمن هیچ کس” پناهگاه امن تری برای خود و منطقه خواهد بود و از سوی دیگر برای ایالات متحده دسترسی به بنادر عمانی می تواند با افزایش ظرفیت مانور استراتژیک در تعادل منطقه خلیج فارس و توانایی شکل دهی روابط ژئوپولیتیک جدیدتری همراه باشد.

کشور عمان در شرق شبه جزیره عربستان و در همسایگی با امارات عربی متحده، یمن و عربستان است و سواحلی در دریای عمان از سمت شمال و در دریای عرب از سوی شرق دارد. عمان با قرارگیری در جنوب تنگه هرمز و دارا بودن مرز دریایی با ایران از موقعیت ژئوپولیتیک خاصی برخوردار است و قرارگیری بنادر دقم و صلاله در نزدیکی ایران، یمن و کشورهای شمال آفریقا موجب اشراف ایالات متحده بر این سه نقطه مهم امنیتی می شود.

به نظر می رسد موقعیت جغرافیایی عمان بیشترین نقش را در تدوین توافق نامه میان دو کشور ایفا کرده است که می توان از چند جنبه بدان پرداخت:

به لحاظ اقتصادی، عمان با توجه به موقعیت استراتژیک بنادر دقم به عنوان یک بندر صنعتی “industrial port” و صلاله به عنوان یک بندر بزرگ کانتینری  “sea port”در حال راه اندازی پروژه های توسعه ای کلان است.

پروژه هایی که با هدف تبدیل این بنادر به قطب صنعتی و لجستیک منطقه ای و کشتیرانی و تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در صنعت حمل و نقل جهانی دنبال می شوند.

بندر دقم با وسعت حدود 1800 کیلومتر مربع هم اندازه هنگ کنگ مانند یک آهنربای جدید پروژه های اقتصادی را در قرن بیست و یکم به خود جذب کرده و در چند سال آینده یک بندر آزاد و موتور رشد صنعتی عمان خواهد بود.

بنادر دقم و صلاله با توانایی تبدیل شدن به یک هاب تجاری در اقتصاد بین المللی ظرفیت رقابت با بندر جبل علی در دبی را دارند و موقعیت این دو بندر برای سرمایه گذاران خارجی جذاب است .

شرکت های چینی قصد دارند تا 10.7 میلیارد دلار در بندر دوقم سرمایه گذاری کنند که شامل تاسیسات نفتی، خطوط لوله و ترمینال های نفتی خواهد بود. عمان همچنین از هر گونه سرمایه گذاری خارجی برای توسعه صنایع غیر نفتی خود به منظور رسیدن به توسعه با عنوان “عمان 2040” استقبال می کند.

ابتکار “یک جاده -یک کمربند” از سوی کشور چین یک فرصت واقعی برای دست یابی به این هدف مسقط است  اما توافق میان آمریکا و عمان می تواند موقعیت ایالات متحده در منطقه را در یک رقابت جهانی با چین برای نفوذ تجاری ارتقا بخشد.

با دید امنیتی، عمان از طریق موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد بنادر دقم و صلاله می تواند به کشورهای خلیج فارس کمک کند تا در صورت بروز هر گونه بحران قادر باشند نفت و گاز و کالاهای غیر نفتی خود را بدون نیاز به گذر از تنگه هرمز به فروش برسانند و از ایمن بودن محموله های خود اطمینان حاصل کنند.

درحالی که عربستان سعودی با دارا بودن سواحل دریای سرخ و امارات متحده عربی با سواحل فجیره در خارج از تنگه هرمز وابستگی کمتری به تنگه دارند، بحرین، کویت و قطر برای فروش نفت خود به طور کامل وابسته به تنگه هرمز هستند.

این بنادر عمانی می توانند از شدت وابستگی صادرات نفت از طریق تنگه هرمز به خصوص هنگام تهدید ایران در انسداد تنگه در مقابله با اقدامات خصمانه ایالات متحده و محدود کردن صادرات نفت یا به دلیل تنش با کشورهای حاشیه خلیج از جمله عربستان سعودی بکاهند.

نکته آن که انتقال 30 درصد نفت خام حمل شده توسط دریا به بازارهای جهانی از طریق تنگه هرمز صورت می گیرد. قرارگیری بنادر عمانی دقم و صلاله در بیرون از تنگه استراتژیک هرمز و آمادگی برای هرگونه تعهدات مربوط به تجارت در توافق یاد شده می تواند تهدیدات ایران مبنی بر بستن تنگه هرمز را کم اثرتر کند.

http://www.nedayegilan.ir/?p=107425

از دیگر مزایای بهره گیری از بنادر عمانی گسترش سیستم جاده ای است که صلاله را به همسایگان منطقه ای متصل می کند و سهولت دسترسی به بنادر کشورهای دیگر خاورمیانه را موجب می شود. صلاله همچنین دارای یک ایستگاه عمده برای راه آهن در حال تحول عمان است که می تواند نقش مهمی در تجارت و حمل و نقل منطقه ای داشته باشد.

از جنبه نظامی عمان به لحاظ استراتژیک با اشراف بر تنگه هرمز، دریای عمان و دریای عربی موقعیت مناسبی در جنگ احتمالی در منطقه خلیج فارس خواهد داشت و با توجه به ملاحظات تاکتیکی از زمینه های بهتری در استفاده از کشتی های جنگی در درگیری های منطقه ای برخوردار است. توافق نامه میان ایالات متحده و عمان نه تنها امکان استفاده از تسهیلات دریایی بیشتر را برای ایالات متحده در منطقه فراهم می کند بلکه به دسترسی نظامی ارتش آمریکا به منطقه وسیع تر از طریق اتصال بنادر عمان به شبکه جاده ای برای ارتباط با دیگر کشورهای عربی جنوب خلیج فارس کمک می کند. ایالات متحده تعدادی پایگاه نظامی در خلیج فارس دارد که بزرگ ترین آن در قطر با حدود 10 هزار سرباز است. اگر چه مانور مشترک نظامی ایالات متحده و عمان تنها چند روز پس از امضای توافق نامه جدید حاوی پیام تعهد دو کشور برای ارتقای اهداف امنیتی متقابل بوده است اما بدون شک نمی توان اهداف نظامی مربوط به ایران را در معادلات جدید میان آمریکا و عمان نادیده گرفت. در مجموع با توجه به تاکید بر اهداف امنیتی مشترک، این توافق نامه برای عمان که یک منشور اقتصادی همراه با توسعه بنادر را هدف گرفته است، اطمینان از امنیت مورد نیاز را به ارمغان خواهد آورد و برای ایالات متحده متضمن ادامه حضور در منطقه با حفظ تعهد بر حمایت از متحدان منطقه ای از طریق دریا، خشکی و هوا همراه با دوری از تنش های احتمالی با ایران در داخل خلیج فارس خواهد بود. شاید بتوان به بنادر دوقم و صلاله به عنوان ویترین عمان در نظم ژئوپولیتیک منطقه ای نگاه کرد.

نویسنده: شهره پولاب، دکترای جغرافیای سیاسی