به گزارش ندای گیلان،تقریبا ۹ ماه پیش بود که عربستان سعودی، امارات عربی متحده، بحرین و مصر روابط خود با قطر را قطع کردند. به گفته این کشورها نزدیکی دوحه با تهران و حمایت از گروه‌های افراطی مثل اخوان‌المسلمین دلیل اصلی این تصمیم بود.
از آن زمان تا کنون اتفاق‌های زیادی افتاد و بعضی معادلات نیز تغییر کرد. برخی تحریم‌ها هنوز بر جا هستند و همسایگان قطر هر از چند گاهی اشاره‌ای به نارضایتی‌های خود از سیاست‌های دوحه می‌کنند. کشورهای غربی تلاش می‌کنند نقش واسطه را بازی کنند و راه عادی‌سازی روابط را هموار کنند. با این وجود اخبار خاورمیانه نشان از آن دارد که جهش چشم‌گیری در مسیر بهبود روابط رخ داده است. وزارت دفاع قطر روز جمعه اعلام کرد که نیروهای مسلح این کشور در مانور «سپر خلیج فارس» شرکت کرده‌اند که از ۲۱ مارس در منطقه الشرقیه عربستان آغاز شده بود تا ۱۶ آوریل ادامه داشت. وزارت دفاع قطر تاکید کرد غانم بن شاهین الغانم، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح به دعوت همتای سعودی خود در فعالیت‌های مانور مشترک «سپر خلیج فارس ۱» حضور پیدا کرد. در این مانور نیروهای ۲۵ کشور دیگر شرکت کردند.
چرا کشورهای غربی نتوانستند بین عربستان و قطر یکی را انتخاب کنند؟
از زمان تیره شدن روابط عربستان سعودی و قطر، کشورهای غربی بر تعهد به مبارزه با تروریسم تاکید کردند اما بسیار محتاطانه درباره روابط دو کشور حرف زدند و هرگز به طور قاطع طرف هیچ کدام را نگرفتند. پیتر سالزبری، پژوهشگر ارشد چتم‌هاوس، اندیشگاه سیاست خارجی کشور بریتانیا، معتقد است، شرکت‌های انرژی کلان فرانسوی، بریتانیایی و آمریکایی به قطر به دید یک مقصد سرمایه‌گذاری نگاه می‌کنند که می‌تواند از میلیاردها دلار امکانات و تجهیزات استخراج و صادرات گاز آن‌ها استفاده کند. این کشور کوچک با ذخایر عمده گاز نقش مهمی در بازار انرژی آمریکا و اروپا بازی می‌کند. دوحه سرمایه‌گذار بزرگی در بازارهای بین‌المللی است و با ۵ میلیارد پوند سرمایه‌گذاری در بریتانیا پشتوانه خوبی برای طرفداران خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بود. آمریکا ده هزار نیرو در پایگاه هوایی العدید دارد و پیدا کردن مکان جدیدی برای سربازان و هواپیماهای آمریکایی در خاورمیانه کار ارزان و ساده‌ای نخواهد بود. به همین دلیل است که ترامپ در دیدار خود با حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر، در تاریخ ۱۰ آوریل تاکید کرد که روابط ۴۵ ساله قطر و آمریکا بسیار قوی است و شراکت اقتصادی دو کشور به بیش از ۱۲۵ میلیارد دلار می‌رسد. ترامپ همچنین امیدوار است حتی این حجم مبادلات در سال‌های آتی دو برابر شوند.
روابط آمریکا و قطر برای خاورمیانه چه معنی دارد؟
وقتی رئیس ایالات متحده آمریکا امیر قطر را به کاخ سفید دعوت کرد، درباره برداشتن موانع بر سر راه اتحاد دوباره اعضای شورای همکاری خلیج فارس گفت و گو کرد. کاخ سفید می گوید، رئیس ایالات متحده آمریکا ضمن تشکر از تلاش قطر در راستای احیای وحدت در بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس، بر ضرورت پایان دادن به اختلاف بین اعضای این شورا تاکید کرد.
دیوید مک، پژوهشگر موسسه خاورمیانه و سفیر پیشین آمریکا در امارات عربی متحده، اعتقاد دارد که دیدار ترامپ و امیر قطر در کاخ سفید در روز ۱۰ آوریل یک دیدار تاریخی بود که می‌تواند روابط قطر با کشورهای حاشیه خلیج فارس را به حالت قبل برگرداند. اهمیت این دیدار از آن جهت است که روابط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند بر ایالات متحده آمریکا تاثیر مستقیم بگذارد. دیوید مک در مصاحبه‌ با اکسیون گفت: وقتی درباره تروریسم بین‌المللی و مقابله با ایران حرف می‌زنیم، آمریکا به این کشورها نیاز دارد. زمانی که عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر روابط خود را با قطر قطع کردند، رکس تیلرسون، وزیر خارجه وقت آمریکا همه تلاشش را کرد تا روابط را به حالت عادی بازگرداند. اما او خودش هم از سوی رئیس جمهوری و جرد کوشنر، مشاور ارشد رئیس‌جمهوری، تحت فشار بود که نتیجه‌ای جز ضعیف شدن دیپلماسی آمریکایی در خاورمیانه نداشت. به گزارش یورو نیوز مک معتقد است که یک خاورمیانه متحد می‌تواند محکم‌تر در برابر سیاست‌های ایران جبهه بگیرد. با ایزوله‌ شدن قطر در خاورمیانه، ایران توانست بیش از پیش به قطر نزدیک شود و همین دلیل باعث شده بقیه‌کشورهای منطقه احساس خطر کنند. به ویژه اینکه ترامپ روز ۱۲ ماه مه را به عنوان تاریخ تصمیم‌گیری آمریکا درباره ادامه یا توقف تعهد خود به برجام اعلام کرده، تا پیش از این تاریخ، یارگیری‌های منطقه می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. مک اعتقاد دارد که اگر آمریکا سیاست یک‌دستی در منطقه داشته باشد، می‌تواند تعریف دقیق‌تر و یکسان‌تری از روابط نظامی خود در خاورمیانه داشته باشد.
روابط دوستانه قطر در خاورمیانه برای ایران چه معنی دارد؟
روابط دوستانه قطر با ایران به واسطه میدان مشترک گازی دو کشور کاملا قابل درک و توجیه است. اما این رابطه برای قطر کافی نیست و شرکت در مانور نظامی مشترک با عربستان سعودی گویای این موضوع است. یارگیری ایران در منطقه می‌تواند با همراهی عراق، ترکیه، قطر و سوریه، کفه ترازو را به نفع ایران سنگین کند اما خروج قطر از این معادله چه معنی برای تهران خواهد داشت؟
ایران تاکید دارد که روابط دوستانه‌ای با کشورهای منطقه دارد و در عین حال تلاش سعودی‌ها برای هدایت منطقه به سمت و سوی سیاست‌های خود می‌تواند بر روابط بین‌المللی سایر کشورها هم تاثیرگذار باشد. عادی شدن روابط قطر با سعودی‌ها، به معنی قطع روابط قطر و ایران نخواهد بود. اگر روابط دوحه و ریاض عادی شوند و همه شروط مد نظر عربستان هم عملی نشوند یک پیروزی برای قطر به دست می‌آید. این کشور تحریم‌های جدی و یک‌باره را تحمل کرد و معادلات سیاسی خود در منطقه را از نو تعریف کرد. از طرفی نزدیکی ژئوپلیتیک دوحه به تهران، دمشق و بغداد، قطر را به آن پیروزی فرضی نزدیک می‌کند. طبیعی است که وقوع هر یک از این دو گزینه، برای ایران بار مثبت خواهد داشت. در هر صورت مناسبات گرم ایران و قطر برای هر دو کشور مفید به نظر می‌رسد و در تصمیم‌گیری‌های آتی شورای همکاری خلیج فارس نیز موثر خواهد بود.