ندای گیلان:گیلان فردا ، گروه گزارش – رشت ، شهر غذا است. به عبارتی گیلان ، استان غذا است. پس پربیراه نیست اگر بگوییم غذا در این استان تبدیل به یک صنعت شده است. رستوران ها ، آشپزخانه ها و کارخانه های تولید مواد غذایی خود دلیل این ادعا هستند. حال این اقبال زیاد به غذا را بگذارید در کنار اقتضائات عصر مدرن. کمبود وقت ، درگیری های ذهنی و ماشینی زندگی کردن. در این عصر دیگر کمتر می توان زن خانه دار پیدا کرد. به تبع آن از حضور زنان در آشپزخانه ها نیز کاسته شده است. حداقل دیگر وقتی برای سبزی خوردن کردن و پیاز سرخ کردن نیست. به همین دلیل است که خیلی ها در گیلان به دنبال تولید محصولاتی شده اند که کار زنان خانه را آسان تر کند. از پیاز سرخ شده تا سیر سرخ شده و بسته بندی انواع سبزیجات از خوردنی پاک شده تا سبزی سرخ شده برای انواع خورشت ها و حتی اسکیمو. در بین این محصولات حتی زیتون پرورده و باقلی پاک کرده هم می توان پیدا کرد. همه هم برای سهولت زندگی در دنیای ماشینی. این محصولات آنقدر بازار خوبی دارند که هم تولیدکنندگانشان اقدام به افتتاح مغازه هایی مستقل برای برندشان کنند و هم زنان آشپزخانه دار با تولید این محصولات درآمدی برای خود داشته باشند.

جواد فاضلی ، مدیر یکی از اولین کارخانه های بسته بندی محصولات غذایی از روزهای شروع به کارش به خبرنگار گیلان فردا می گوید: آن روزها که تب محصولات غذایی خانگی اینقدر بالا نبود خیلی سخت بود که وارد چنین بازار ناشناخته ای شوی. مثلا یادم هست حتی قانون هم به تولیدکنندگان سخت می گرفت. من اولین کارخانه این استان را در حوزه بسته بندی انواع محصولات غذایی از پیاز و سیر سرخ شده گرفته تا واویشته برنج افتتاح کردم. در دوران اصلاحات بود. آن موقع صحبتی از طرح مشاغل خانگی نبود. وقتی خواستم برای محصولاتم مجوز بگیرم اداره استاندارد و مواد و غذا آنقدر سخت گیری کردند که چندین ماه هر روز در این ساختمان ها بودم و دیگر تمام پرسنلش را می شناختم. در نهاییت مجبور شدم کارخانه بزرگی احداث کنم با یک وام یک میلیاردی که فقط ۱۰۰ میلیونش صرف خرید یک دستگاه بزرگ سرخ کردن پیاز شد. خدا را شکر استقبال خوب بود اما به دو سال نرسیدیم که دولت جدید سرکار آمد و قانون جدید مشاغل خانگی تصویب شد. براساس این قانون دیگر نیازی نبود که برای تولید پیاز و سیر سرخ شده و دیگر محصولات مثل سبزی های سرخ شده نیاز به یک دستگاه ۱۰۰ میلیونی و یک کارخانه تماما استرلیزه و کاشی شده و استاندارد داشته باشی بلکه می توانستی در پارکینگ خانه ات دو ردیف کاشی بکشی و یک گاز صنعتی و یک ماهیتابه بزرگ. آن وقت دیگر کار تمام بود. تبدیل به یک تولید کننده می شدی. من خیلی سعی و تلاش کردم که بازارم را از دست ندهم اما خب ظاهرا زمانه عوض شده بود. که دلیل اصلی اش معضل اشتغال بود و همه به دنبال راهی برای درآمدزایی می گشتند.

اما اکنون همین مشاغل خانگی تولیدات مواد غذایی هم با یک سد قانونی به نام اداره بهداشت مواجه شده است. اداره بهداشت معتقد است که نمی توان مواد غذایی را در خانه ها تولید و بسته بندی کرد. چون برآن نمی شود نظارت دقیق داشت و اداره بهداشت نمی تواند جوابگوی حوادث و مسمویت های ناشی از مصرف این تولیدات باشد. در عین حال اداره کار و تعاون و امور اجتماعی به عنوان متولی طرح مشاغل خانگی اعتقاد دارد که هم اینک تولیدات بیشماری از محصولات غذایی بدون مجوز اداره بهداشت درحال فعالیت هستند و روی پیشخوان بسیاری از مغازه های فروش محصولات غذایی دیده می شوند که اداره بهداشت نتوانسته جلوی این ها را بگیرد.

پیشنهاد اداره کار این است که اداره بهداشت به این محصولات مجوز بدهد تا نظارت بر این محصولات و روند تولیدشان آسان تر شود. اما اداره بهداشت دچار یک خلاء قانونی است. براساس قوانین بهداشت ، استانداردهای تولید محصول فقط برای کارخانه ها و کارگاه ها اختصاص دارد و چیزی درباره تولیدات خانگی پیش بینی نشده است.

سلمان نژاد ، معاون اشتغال اداره کار استان در این باره می گوید: ما مشاغل خانگی ستاره دار در حوزه صنایع غذایی و بسته بندی داریم که باید از چند دستگاه مجوز بگیرند. مثلا اگر یک نفر بخواهد سبزی سرخ کرده بسته بندی کند باید از غذا و دارو و مرکز بهداشت استعلام شود که هم فرد مشکل بهداشتی نداشته باشد و هم محل تولیدش بهداشتی باشد. در این حوزه ما مشکل داریم. دستگاه هایی مانند غذا و دارو و بهداشت استانداردهایی برای این حوزه ندارند. آن ها استانداردهای کلی شان را به این حوزه تعمیم می دهند که درست نیست. مثلا فردی می خواهد در خانه اش رشته خشکار تولید کند و سپس بسته بندی کند و بفروشد. کاری که الان خیلی ها می کنند و مجوز هم ندارند. اما بهداشت می گوید که خانه محل تولید جنبه کارگاه ندارد و مثلا از کف تا سقفش کاشی شده نیست. خب مسلم است که فرد نمی تواند خانه اش را کاشی کند. بهداشت برای خانه ها استاندارد تعریف شده ای ندارد. بنابراین جوابشان همیشه منفی است. ما هم قانون مشاغل خانگی تصویب کردیم که با این اوصاف برای تولیدکنندگان مواد غذایی جنبه اجرایی ندارد. بهداشت برای کارخانه ها و کارگاه ها استاندارد دارد اما برای مشاغل خانگی محصولات غذایی نه.

سلمان نژاد با بیان این مطلب که هم اکنون افراد زیادی درحال تولید محصولات غذایی خانگی هستند اما مجوز ندارند اذعان می کند: این ها ساماندهی نشده اند اما سبزی پاک می کنند و در بسته بندی های مختلف به ما می فروشند و ما هم می خریم. به همین دلیل است که ما مدام می گوییم باید این ها سازماندهی شوند و برایشان استانداردی تعریف شود اما توجهی به حرف های ما نمی شود. چندبار جسله با مقامات بهداشت گذاشتیم اما نتوانستیم به تفاهم برسیم. به ما وعده مثبت دادند اما تاکنون کار خاصی نکردند. با استانداری و مدیرکل اقتصاد استانداری آقای فرزام صفت هم جلسه گذاشتیم با جهاد کشاورزی هم جلسه گذاشتیم حتی به وزارت خانه هم این مشکل را منعکس کردیم اما تا به حال اتفاقی نیفتاده است. درحالیکه این همه محصول در بازار دارد ارائه می شود و غیرقانونی هم هستند. ما باید به فکر توسعه پایدار باشیم و این ها را ساماندهی کنیم.

وی در پایان اظهار می کند: ما در تمامی جلسات به این موضوع اشاره می کنیم که باید نظارت باشد چون این همه مواد غذایی دارد به فروش می رسد و کسی به آن ها نظارت نمی کند. درحالیکه ما باید استانداردی برایشان تعریف کنیم و مجوز دهیم تا بتوانیم نظارت کنیم و اگر مسمومیتی پیش آمد یقه طرف را بگیریم اما الان اگر کسی به خاطر سبزی سرخ کرده غیرمجوز دار مسموم شود می توانیم شرکت را مواخذه کنیم. اصلا شرکتی وجود ندارد که بتوانیم برخورد کنیم. الان معلوم نیست که طرف دارد محصولش را در خانه کلنگی تولید می کند یا در یک خانه شیک و تمیز. مغازه ها هم پرشده از اجناس بی مجوز. خب اشتغال زایی سخت است و خانواده ها از هر راهی درامد کسب می کنند که البته اشکالی ندارد اما اگر اداره بهداشت خیلی نگران سلامتی مردم است چرا نمی رود جلوی فروش این محصولات را بگیرد. چون امکانش نیست. چون زیاد شده اند. چون بازار کار خراب است. چون اگر این کار را نکنند چه کار کنند. پس ما باید این ها را ساماندهی کنیم تا بتوانیم بر رویشان نظارت داشته باشیم.

***

تولید کنندگان محصولات غذایی کار خود را می کنند. بسته بندی های مختلف با مارک های متفاوت در یخچال سوپرمارکت های استان دیده می شود. برندهایی که اکثریتشان مجوز ندارند. صنایع غذایی یکی از بزرگ ترین صنایع در گیلان است و بسته بندی مواد غذایی یکی از شاخه های پرطرفدار ، کم هزینه ، پرمشتری و اشتغال زایش. حال باید دید سرنوشت محصولات آن هایی که در خانه هایشان مواد غذایی را بسته بندی می کنند و در بازار به فروش می رسانند چه خواهد شد؟