به گزارش ندای گیلان،رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت خارجه امروز در روزنامه ایران نوشت:اهمیت استراتژیک منطقه خاورمیانه برای تجارت، انرژی و حتی امنیت دنیا بر کسی پوشیده نیست.
بر اساس تجارب دهه‌های اخیر اثبات شده که هرگونه تحولی خصوصاً منفی در این منطقه طی مدتی کوتاه می‌تواند تحولات و مناسبات در سطح جهانی را تحت تأثیر خود قرار دهد.
حال در چنین منطقه‌ای به طور اولی می‌توان درک کرد که کوچک‌ترین تحولی، عناصر و کشورهای حاضر در محدوده را به طور طبیعی متأثر از خود می‌کند. جریان اعتراضات موسوم به بهار عربی و نوع سرایت آن در بخش‌های مختلف خاورمیانه مثال بارزی برای اثبات این ادعاست.
پس کاملاً طبیعی است که در چنین منطقه‌ای با این خصوصیات، بازیگران اصلی حتی در اوج کشمکش و تخاصم، نگران سرنوشت یکدیگر باشند.
تلاش‌های فعلی برای تنشزدایی میان ایران از یک سو و برخی کشورهای عربی چون عربستان، امارات و مصر از سوی دیگر در همین چارچوب معنا پیدا می‌کند.
هر چند این تلاش‌ها هنوز پراکنده، غیر منسجم و حتی شاید غیر نظام‌مند هستند اما اصرار برخی از کشورها نظیر عربستان بر ارسال نشانه‌هایی مبتنی بر علاقه نسبی بر تنشزدایی می‌تواند مؤید درک وضعیت یاد شده در منطقه باشد.
درکی که هنوز البته به نظر نمی‌رسد که به وضعیتی تکامل یافته رسیده باشد، چه آنکه در کنار بروز این نشانه‌های مثبت همچنان شاهد سیاست‌ورزی غیراصولی این دست کشورها در منطقه هستیم.
سیاست‌ورزی که قبلاً نمونه مشابه آن توسط عناصری چون صدام آزموده شده و ناتوانی آن به اثبات رسیده است.
به عبارتی هر چند به جز سیگنال‌های مثبت ارسال شده برای تنشزدایی با ایران شاهد عقب‌نشینی‌هایی از سوی بازیگران عربی در جبهه‌هایی نظیر یمن هستیم اما متأسفانه روند تجدیدنظر در سیاست‌های قبلی در این دست حوزه‌ها از سرعت لازم و اثربخش برخوردار نیست.
عامل اصلی بازدارنده قدرت‌های عربی از تنشزدایی با جمهوری اسلامی اما نقش مخربی است که خصوصاً توسط رژیم صهیونیستی و در درجه بعدی امریکا ایفا می‌شود.
رژیم صهیونیستی سال‌هاست که تمایل خود برای وجود تنش بین کشورهای اسلامی را آشکار کرده و مشخص است که مهم‌ترین دلیل توجیه‌کننده آن برای این رژیم هم ادامه دادن به اقدامات غیرانسانی‌اش در فلسطین می‌باشد.
مضافاً اینکه وجود تنش در خاورمیانه و خلیج فارس بهترین توجیه‌کننده حضور امریکایی‌ها در منطقه و کسب منافع اقتصادی از حاکمان برخی کشورهاست.
در این شرایط نشانه‌هایی وجود دارد که خود کشورهایی که عامل امریکا در خاورمیانه محسوب می‌شوند هم از این نقشی که در نسبت با این کشور بازی می‌کنند چندان رضایت ندارند و بر ابعاد مخرب آن کم و بیش آگاهی‌هایی دارند.
به طور مثال درخواست «عبدالله بن زائد» وزیر خارجه امارات از روسیه در جریان سفر ماه ژوئن به مسکو برای میانجیگری بین ایران و امارات را می‌شود در همین چارچوب یافت اما ابهام اصلی این است که آیا این کشورها توان خروج از زیر سایه امریکا را دارند و از میزان استقلال کافی برخوردار هستند که در میدانی خارج از میدان طراحی شده توسط اسرائیلی‌ها بازی کنند یا خیر؟
سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در تمام چهل سال گذشته در منطقه بر همکاری بین کشورهای اسلامی و وجود اتحاد و همگرایی درون منطقه‌ای علیه حضور نیروهای فرامنطقه‌ای متکی بوده.
این سیاستی است که همچنان ایران آن را در منطقه دنبال می‌کند و خواستار برقراری بالاترین و دوستانه‌ترین سطح روابط با کشورهای عربی است.
اما مهم این است که این همکاری و روابط دوستانه پیش نیاز مهمی دارد و آن هم کنار گذاشتن سیاست برخی از رهبران جوان منطقه است که عملاً به عاملیت از طرف امریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه ایفای نقش می‌کنند.
به عبارتی مثبت شدن چشم‌اندازها در این افق بستگی به این دارد که قدرت‌های عربی تا چه اندازه برای ایفای نقش مستقل در ارتباط با ایران و تنشزدایی با جمهوری اسلامی اهتمام داشته باشند.
تا اینجای کار رسیدن به ضرورت تنشزدایی با جمهوری اسلامی ایران یک قدم مثبت اما نه کافی در این جهت است و این قدم در شرایطی تکمیل خواهد شد که این قدرت‌ها در تنشزدایی با ایران، عاملیت کشورها و قدرت‌های فرامنطقه‌ای و خصوصاً رژیم صهیونیستی را کنار بگذارند.
در این شرایط شاید گذر زمان برای زمامداران کم تجربه آنقدر درس و عبرت داشته باشد که متوجه شوند فاکتور امنیت منطقه در درجه اول فاکتوری همگانی و عمومی است و همه از آن متأثر می‌شوند و ثانیاً اینکه این فاکتور با حضور بازیگران فرامنطقه‌ای تأمین نخواهد شد.
گفت‌وگوهای ایرانی- عربی
از سوی دیگر ایده «گفت‌وگوهای ایرانی- عربی» گویا در مسیر اجرایی شدن قرار گرفته است. 12 تیرماه بود که وزیر امور خارجه روسیه از توافق با دبیرکل سازمان همکاری اسلامی بر سر طرحی برای آغاز مذاکرات میان ایران و کشورهای عربی خبر داد. سرگئی لاوروف گفت که با رئیس سازمان همکاری اسلامی بر سر لزوم آغاز مذاکرات میان ایران و کشورهای عربی به توافق رسیده است.
لاوروف پس از رایزنی با «یوسف العثیمین»، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی در یک کنفرانس خبری در این باره گفت: «ما طرح پیشنهادی‌مان را برای آغاز مذاکرات میان ایران و کشورهای عربی معطوف بر اعتمادسازی، شفافیت در فعالیت‌های نظامی و سرانجام، مذاکره درباره شکل دادن یک ساختار جمعی امنیت تأیید کرده‌ایم.» شهروز برزگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در واکنش به این ایده گفته بود که ما از طرح روسیه برای آغاز مذاکرات میان ایران و کشورهای عربی استقبال می‌کنیم چون معتقدیم که گفت‌وگوها هرچه بیشتر مفیدتر خواهد بود.
دیروز در همین راستا منابع عراقی از سفر مشاور امنیت ملی این کشور به مصر خبر داده و تأکید کردند که فالح الفیاض در دیدار با مسئولان مصری پیام‌هایی در راستای بهبود روابط ایرانی-عربی به همراه داشته است. به گزارش ایسنا، برخی منابع سیاسی در گفتوگو با الموازین نیوز اعلام کردند که سفر فالح الفیاض، مشاور امنیت ملی عراق در راستای نرم کردن روابط میان ایران و کشورهای عربی است. این منابع افزودند که الفیاض در سفرش به قاهره با مسئولان مصری دیدار کرده و پیام‌هایی به منظور نرم کردن روابط ایرانی-عربی به همراه داشت. براساس این گزارش، فالح الفیاض در این سفر با برخی فرماندهان معارض سوری از جمله احمد الجربا، رئیس جریان معارض سوریه دیدار و در رابطه با امکان ایجاد تفاهم میان معارضان و دولت سوریه نیز بحث و تبادل نظر کرد.
سفر مقام ارشد امنیتی عراق به مصر و رایزنی برای تلطیف روابط کشورهای منطقه با ایران در حالی است که روز چهارشنبه گذشته هم روزنامه رأی الیوم در تحلیلی از سیگنال‌های دولت قاهره برای بهبود روابط با تهران خبر داده بود. حضور معاون وزیر خارجه مصر در جشن هیأت ایرانی در قاهره که به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی برگزار شده، یکی از این سیگنال‌های مورد اشاره بوده است.
همچنین تغییری که خبرگزاری رسمی مصر در مورد حکم دادگاه برای گروهک متهم به تجسس برای ایران، اعمال کرد و به جای آوردن نام ایران، کلمه «دولت خارجی» را ذکر کرد هم از دیگر نشانه‌هایی است که نظر تحلیلگر این روزنامه عربی را به خود جلب کرده است. در جمع‌بندی این تحلیل هم تأکید شده بود «مصر یک دولت بزرگ است که باید از مسیر قبلی‌اش بازگردد و با ایران که دولتی قدرتمند در منطقه است، همراه شود.» پیش از این سردبیر روزنامه الاخبار لبنان هم از سفر دو مقام اماراتی به تهران خبر داده بود که بر اساس اطلاعات او با هدف رفع کدورت، پیشنهادات سه گانه ابوظبی را به ایران آورده بودند.
گزارش الاخبار با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد هیأت بلندپایه اماراتی در مدتی کوتاه دو بار به ایران سفر کرده‌اند، نوشت: «آنها سه پیشنهاد به تهران دادند و تصور نمی‌کرد که تهران با آن مخالفت کند.
پیشنهاد نخست بازگشت روابط (ابوظبی- تهران) به حالت عادی، پیشنهاد دوم تأمین امنیت گذرگاه‌های دریایی برای عبور امن نفتکش‌ها از تمام کشورهای مشرف بر خلیج فارس توسط دو کشور و سومین که مهم‌ترین پیشنهاد است، آمادگی ابوظبی برای خروج از یمن بود. اما اماراتی‌ها با شنیدن پاسخ قاطع و منفی ایران، ناامید نشدند و «عبدالله بن زائد» وزیر خارجه امارات هنگام سفر به مسکو در ژوئن (خرداد/ تیر) از مسکو خواست که تا میان ابوظبی و تهران میانجیگری کند.» روز جمعه هم عبدالله المعلمی، نماینده دائم عربستان در سازمان ملل با بیان اینکه زمان آن رسیده است که جنگ یمن پایان یابد، اعلام کرد که این کشور خواستار جنگ با جمهوری اسلامی ایران نیست. وی گفت که عربستان نه در یمن و نه در خارج آن خواستار جنگ با ایران نیست. به گفته وی، عربستان آماده تعامل دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران است.
نماینده دائم عربستان در سازمان ملل همچنین مدعی شد، تماس‌هایی با تهران در جریان نشست اخیر سازمان همکاری اسلامی در مکه مکرمه صورت گرفته است. او اما توضیحات بیشتری در این خصوص ارائه نکرد.
این سخنان مورد استقبال سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم قرار گرفته است. سید حسین نقوی حسینی گفته است: «اکنون عربستان در مسیر تصمیم‌گیری معقول قرار گرفته است و ایران از ابتدا معتقد بود که باید مسیر گفتوگو و تعامل بین دو کشور و بدون حضور امریکایی‌ها و صهیونیست‌ها طی شود و مانعی نیز در این راه وجود ندارد.»
به نظر می‌رسد برخی تحولات میدانی و واقعیات موجود برخی کشورهای عربی منطقه را که اختلاف نظرهایی با تهران دارند به این نتیجه رسانده که روابط فرسایشی آنها با ایران نه تنها هیچ فایده ای برای منطقه ندارد که مشکلات را دوچندان کرده است. برخی موضوعات مثل امنیت، تروریسم، مواد مخدر، معضلات اقتصادی و روابط بین ملت‌ها در سایه نگاه‌های تخاصمی یا بدبینانه نسبت به همدیگر راه به جایی نمی‌برد.
ایران پیش از این پیشنهادها و راهکارهای عملیاتی برای حل این قبیل مشکلات ارائه کرده است از جمله مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای، منطقه قوی‌تر به جای کشور قوی و در نهایت پیشنهاد امضای پیمان عدم تعرض راهکارهایی هستند که عزم و اراده تهران برای حل مشکلات از طریق گفتوگو را برجسته کرده است و حالا با تحولات و رویدادهایی که در طیف کشورهای عربی حادث شده به نظر می‌رسد فضا برای عملی شدن گفت‌وگوهای ایرانی- عربی مهیا باشد.
Saturday, 19 April , 2025