به گزارش ندای گیلان،سيطره قوي دلار بر بازار ارز و آشفتگي كه طي ماه‌هاي اخير در اين بازار پا گرفت، دولتمردان و مسئولان را برآشفت. اواسط سال گذشته بود كه افزایش قيمت دلار آغاز شد، به طوري كه نرخ دلار از حدود سه هزار و ۷۰۰ تومان در اوایل ۱۳۹۶، به حدود پنج هزار تومان در اواخر این سال رسید. نرخ یورو نيز در این مدت هم پاي دلار به روند افزایشي خود ادامه داد. همه اين اتفاقات در حالي رقم مي‌خورد که مسئولان دولتی طي اين مدت بارها رشد نرخ ارز را حبابی دانسته و وعده کاهش قیمت‌ها را مي‌دادند. اين افزايش قابل توجه نرخ دلار تا آنجا پيش رفت كه هفته گذشته اسحاق جهانگیری، معاون اول ريیس جمهوری ایران گفت که عرضه دلار به قیمت بیشتر از ۴۲۰۰ تومان قاچاق محسوب می شود و از اين پس ارز مورد نیاز کشور در تمامی امور از طریق بانک مرکزی و صرافی‌ها و بانک‌های تحت کنترل بانک مرکزی عرضه خواهد شد. از طرفي چند روز پیش نيز بانک مرکزی جمهوری اسلامی در اطلاعیه شماره هشت خود در ۲۵ فروردین، تمام صرافی ها را تا اطلاع ثانونی از خرید و فروش ارز به‌صورت اسکناس منع کرد. بانک مرکزی اعلام کرده است که فروش ارز به‌صورت اسکناس تنها از طریق بانک‌ها انجام خواهد شد. به اين ترتيب دولتمردان به تكاپو افتادند و تصميم گرفتند تا نقش دلار را در اطلاعات و داده‌هاي مالي كاهش دهند تا وضعيت بازار ارز در داخل كشور رنگ آسايش به خود ببيند. به دنبال اين اتفاقات در جلسه روز گذشته هيات دولت، بانک مرکزی موظف شد نرخ برابری ریال در مقابل یورو را به صورت مستمر اعلام و مدیریت کند. همچنين کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی موظف شدند تا ارز یورو را به عنوان ارز مبنای گزارشگری و انتشار آمار، اطلاعات و داده‌های مالی خود مورد استفاده قرار دهند. براساس این تصمیم، هیات وزیران کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی را موظف کرد ارز یورو را به عنوان ارز مبنای گزارشگری و انتشار آمار، اطلاعات و داده‌های مالی خود مورد استفاده قرار دهند.

ارز عملیاتی و ارز گزارشگری

معمولا در داد و ستدها و همین‌طور گزارش‌های اقتصادی دو ارز متفاوت شامل «ارز عملیاتی» و «ارز گزارشگری» مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارز عملیاتی به ارزی اطلاق می‌شود که داد‌و‌ستدها و معاملات براساس آن صورت می‌گیرد، اما ارز گزارشگری، ارزی است که مبنای محاسبات و انتشار گزارش‌های اقتصادی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، تا امروز ارز عملیاتی بخش قابل توجهی از صادرات نفت ایران به اروپا یا کشورهای شرق آسیا غیر از دلار بود، اما گزارش‌ها از صادرات نفت ایران همواره براساس دلار بوده است. حال با تصمیم هیات دولت ایران گزارش‌های مالی بر مبنای یورو محاسبه می‌شود. هم اكنون در بازار ارز ایران قیمت یورو ۶۸۰۰ تومان است.

كاهش هزينه‌هاي مبادله‌اي

مهدي تقوي، كارشناس مسائل بانكي در خصوص جايگزيني يورو به جاي دلار و تصميمات اخير هيات دولت  مي‌گويد:‌ در واقع دولتمردان مي‌خواهند تقاضا براي دلار را در اقتصاد پايين بيايد و نرخ آن كاهش پيدا كند. اين اتفاقات (افزايش عحيب نرخ ارز) ناشي از بازي‌هاي ترامپ است. در هفته‌هاي گذشته دلار به 6 هزار تومان رسيد و افزايش قيمت وحشتناكي رقم خورد. اكنون بانك مركزي در مصوبه خود دستور داده است كه دلار مورد نياز كشور تنها از طريق بانك‌ها تامين شود و ديگر صرافي‌ها اجازه فروش ارز را ندارند. اينكه يورو جايگزين دلار شود مساله آنچناني نيست كه تغيير بزرگي ايجاد كند. در گذشته اعتبارات و اسناد را بر اساس دلار مديريت و وارد مي‌كردند و حالا با يورو وارد مي‌كنند. در حال حاضر تمام كشورهاي اروپا از يورو استفاده مي‌كنند و در حقيقت نمي دانم به چه دليل اين تصميمات گرفته شده است. يكي از دلايل آن ممكن است اين باشد كه در آينده واردات به خاطر بازي‌هاي ترامپ مشكل‌تر انجام شود. از آنجايي كه يورو واحد پول اتحاديه اروپاست، ‌از اين لحاظ شايد وضعيت متفاوت‌تر باشد. اگر يورو نسبت به دلار قدرت پيدا كند،‌ منابع مالي كه در ايران دريافت مي‌كنيم بايد افزايش يابد و شكست بودجه را تا اندازه‌اي تامين ‌كند. اگر در اقتصاد ايران درآمدهاي ارزي با يورو احتساب شود و از طرفي يورو را پول مبادله ارز خارجي قرار دهيم به اين خاطر كه حجم مبادلات ما با اتحاديه اروپا بيشتر از آمريكاست و ما با پول خودشان مبادله مي‌كنيم، وضعيت بهتر مي شود. در واقع هزينه‌هاي مبادله‌اي كاهش پيدا مي‌كند.

جو ارزي ساختگي

تقوي در ادامه درباره آشفتگي بازار ارز خاطرنشان مي‌كند:‌ اتفاقي كه براي دلار افتاد يك اتفاق ساختگي بودكه بانك‌مركزي با مصوبه خود درخصوص عرضه دلار توسط بانك‌ها آن را حل كرد. رسيدن دلار به مرز شش هزار تومان اتفاقي بود كه از سوي صرافي‌ها رقم خورد. به همين خاطر ديگر به صرافي‌ها دلار تعلق نمي‌گيرد و مبادله ارزي در اين بخش صورت نمي‌گيرد. اگر من يا شما يورو، دلار و فرانك بخواهيم بايد آن را از طريق بانك‌ها دريافت مي‌كنيم. اين تصميم عاقلانه اي بود و شوك وحشتناك دلار شش هزار تومان ديگر اتفاق نمي‌افتد. ديگر صرافي‌ها كاره‌اي نيستند كه ارز را به دست افراد بيكار بدهند تا گران و گران‌تر بفروشند، يا به مردم بگويند نداريم كه آن‌ها مجبور شوند گران‌تر خريداري كنند و به همين شكل افزايش نرخ ارز شدت پيدا كند. از آنجا كه درآمد ارزي ما بيشتر از نفت است، اگر اين سرمايه با يورو قيمت‌‌گذاري شود، چندان تفاوتي با دلار نخواهد داشت و فكر نمي‌‎كنم به طور كلي نيز تغيير چنداني صورت بگيرد.

مقابله با سيطره دلار

محمد كهندل نيز در اين خصوص  گفت:‌ تصميم هيات دولت يك قدم رو به جلو است. البته اين جايگزيني در آمار و ارقام است ما بايد اقداماتي انجام دهيم كه اقتصاد را از دلاريزم جدا كرده و نجات دهيم. با جايگزيني صرف اعداد و ارقام اتفاقي خاصي صورت نمي‌گيرد، يعني در مبادلات تغييري داده نمي‎شود. بايد شرايطي را فراهم كنيم تا مبادلات با دلار در وهله اول باشد و وهله دوم مطرح كردن ريال به عنوان يك پول مبادله‌اي است. به اين معنا كه ايران در مبادلات با كشورهاي منطقه موضوع ريال را به شكلي در مبادلات وارد كند. از سوي ديگر ، اگرچه سخت است اما لازم است كه در صحنه عملياتي منطقه خاورميانه داريم و در حوزه سياست خارجي در منطقه، از موضعي وارد شويم كه در اوپك موضوع مبادله و قيمت‌گذاري نفت را به شكلي از دلار نجات دهيم. اگر بتوانيم اقداماتي انجام و تعاملاتي صورت دهيم تا مبادلات نفت در اوپك به سمتي هدايت شود كه قيمت‌گذاري و فروش نفت به دلار حذف شود و ارزهاي ديگر جايگزين شود، قدم قابل توجهي در جهت مقابله با تسلط دلار و سيطره دلار بر اقتصاد كشور برداشته‌ايم.

يك قدم رو به جلو

يكي از دلايل افزايش ارزش پول ملي، تقاضاي پول ملي توسط ساير كشورهاست. يعني نبايد از اين موضوع غافل شويم و فكر كنيم ارزش پول ملي صرفا ناشي از توليد ناخالص ملي است. اگرچه اين مضوع درست است و اگر توليد ناخالص ملي افزايش پيدا كند و از قدرت رقابت بالايي برخوردار باشد، صادرات كشور افزايش پيدا مي‌كند. به دنبال آن ارزآوري افزايش مي‌يابد و با عرضه آن در داخل كشور،‌ نرخ ارزهاي خارجي در ايران كاهش پيدا مي‌كند و ارزش پول ملي افزايش خواهد يافت. اين يكي از پيامدهاست كه از طريق عرضه و تقاضاي ارز خارجي به موضوع به دست مي‌آيد اما اگر از به عرضه و تقاضاي ريال نگاه كنيم و شرايطي را فراهم كنيم كه تقاضاي ريال افزايش يابد. به طوري كه كشورهاي منطقه تومان و ريال ايران را بخواهند، ‌تقاضاي ريال بالا مي رود و ارزش ريال در مقابل ساير ارزها افزايش پيدا خواهد كرد. اگر در مبادلات خود پيمان دوطرفه بسته شود، مي‌‎توان شرايطي را فراهم كرد كه ايران ارز آن كشورها را قبول كند و آن‌ها نيز پول ملي ايران را بپذيرند. شرط آن اين است كه نياز به تقاضا براي ارز خارجي را كاهش دهيم. چگونه مي‌توانيم كاهش دهيم؟ زماني كه واردات را مديريت كنيم و تقاضا براي واردات را كاهش دهيم. يا اينكه واردات را از كشورهايي وارد كنيم كه يورو و دلار از ما طلب نمي‌كنند. با اين كار عرضه و تقاضاي ارز داخلي و خارجي را مديريت كرديم. صرفا نبايد به دنبال مديريت عرضه و تقاضاي ارز باشيم در ارزش پول ملي، بلكه بايد ارز داخلي را نيز مديريت كنيم. به طور كلي تصميمي كه در هيات دولت گرفته شده است به نوعي مقابله با دلار است و يك قدم به جلو است ‌اما اين موضوع كافي نيست. اينكه ارز ديگري را جايگزين كنيم حركتي در مقابله با دلار است اما بحث ما صرفا مقابله با دلار نيست. بحث ما اين است كه مي‌خواهيم قدرت پول ملي را افزايش دهيم. اگر بخواهيم اين كار را انجام دهيم بايد اقدامات ديگري را انجام دهيم كه اين اقدامات مواردي بود كه گفته شد.