سوسن نوری
تلاطم بازار ارز در روزهای گذشته مهمترین اخبار اقتصادی و سیاسی ایران بود در حالی که این نوسان و تبعات آن از حیث تاثیرگذاری بر جامعه نکته‌ای است که نباید از آن غافل شد. به‌طور حتم وقتی بازار ارز با تغییر و تحولات آنی همراه شود هر شهروند آگاهی را از ماه‌های پیش‌رو و مبهم بودن آینده اقتصاد ایران دچار استرس می‌کند چراکه این بالا و پایین شدن نرخ ارز بر تمامی شاخص‌های کیفی زندگی از جمله مسائل حوزه سلامت اثر می‌گذارد.
با توجه به اینکه در یک هفته اخیر نرخ دلار رکورد خود را شکست و جو روانی سنگینی بر مردم حاکم شد، شما چقدر اخبار مربوط به ارز را دنبال و چه حس و حالی پیدا کردید؟ آیا شغل یا کاری دارید که مجبور باشید با ارز سروکار داشته باشید و نوسان‌های بازار ارز شما را مضطرب کرد؟ با اتفاقات رخ داده رویکرد شما نسبت به اقتصاد ایران چیست؟ بار روانی ناشی از این تلاطم را در جامعه و زندگی شخصی‌تان چگونه می‌بینید؟ اینها پرسش‌هایی است که در گفت‌وگو با مردم آنها را مطرح کردیم تا تبعات یک رخداد پراسترس اقتصادی را بر اجتماع بهتر بررسی کنیم.
اوضاع کاری و روحی‌ام بهم ریخت
«مازیار» شهروند 36 ساله‌ای است که در پاسخ به این سوالات به «ابتکار» می‌گوید: «به‌واسطه شغلم به صورت مداوم اخبار را دنبال می‌کردم، بسیار اوضاع کاری و روحی‌ام بهم ریخت. ترس از عدم تهیه ارز برای مصارف عادی به‌خاطر محدودیت‌های جدید باعث می‌شود ارزهای ورودی متوقف شوند، بازار موازی ایجاد و ارزآوری شرکت‌ها متوقف شود چون آنها نمی‌توانند ارز را با نرخ واقعی بفروشند. همینطور تعداد بیشتری تصمیم به انتقال سرمایه‌شان به خارج از ایران می‌گیرند.» به عقیده این شهروند، «به‌نظر می‌رسد دولت از نظر مالی ورشکسته است و همین نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند.»
به‌دلیل فشار عصبی، اخبار را دنبال نکردم
برخلاف «مازیار»، «بابک» اخبار مربوط به ارز را در هفته اخیر مداوم پیگیری نکرده است. او درباره علت این کارش به «ابتکار» می‌گوید: «روزهای اول خیلی اخبار را رصد کردم اما بعد آنقدر فشار عصبی زیاد شد که ترجیح دادم دنبال نکنم.» به گفته این شهروند 32ساله، «متاسفانه سال و ماه‌های سختی را در پیش خواهیم داشت.»
کیفیت زندگی مردم اولویت آخر مسئولان است
«محمد» دیگر شهروندی است که اخبار را هر روز پیگیری کرده و به «ابتکار» توضیح می‌دهد: «البته این پیگیری باعث شد کاملا نسبت به آینده مضطرب شوم. بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی کشور بالا است و همین مشکل اساسی برای فضای کسب و کار ایجاد کرده است. با این توضیح که ایران تحریم است و مشخص نیست دیپلماسی خارجی و حضور مخاطره‌آمیز ایران در منطقه چه زمانی تمام خواهد شد. در شرایط بحران اقتصادی داخلی و همینطور بحران بین‌المللی که برای کشور ایجاد شده، چطور می‌توان انتظار داشت که نرخ دلار بهبود پیدا کند؟ متاسفانه به نظر می‌رسد که کیفیت زندگی مردم اولویت آخر مسئولان کشور شده است.»
ارزش دارایی‌ام کاهش می‌یابد
«مونا» هم در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: «از 2ماه منتهی به سال97، خبرهای مربوط به بازار ارز و نوسانات این بازار را زیرنظر داشتم، به دلیل اینکه تغییرات شاخص‌های مهم اقتصادی، همیشه پیشامد اخبار مهم در حوزه سیاست‌های داخلی و خارجی بوده و هست.» این شهروند 27 ساله درباره علت مهم بودن رصد اخبار بازار ارز توضیح می‌دهد: «من دانشجوی اقتصاد هستم و اکنون به‌جز پروژه‌های تحقیقاتی، شغل ثابت دیگری ندارم اما به دلیل اینکه به مهاجرت فکر می‌کنم و مجبور به جمع کردن پول برای رفتن از ایران هستم، این نوسانات به من استرس زیادی وارد می‌کند. طبعا نگرانی من از این موضوعات به دلیل کاهش ارزش دارایی خود و خانواده‌ام است. هرچند همه با هم در حال فقیرتر شدن هستیم و راه گریزی هم نیست مگر اینکه سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت بتواند این موضوع را رفع و رجوع کند. به هر حال اقتصاددانان خبر از این می‌دهند که موج تورمی در راه است و دولت نمی‌تواند از آن فرار کند.»
به گفته «مونا»، «اقتصاد ایران در نقطه‌ای شبیه به وضعیت اقتصاد‌های جنگ‌زده قرار گرفته ‌است. این موضوع که عرضه ارز را متوقف کرده‌اند و فقط به بانک‌ها می‌دهند، اختیار عمل را از صرافی‌ها می‌گیرند. اینکه به هر طریقی می‌خواهند از خروج پول از کشور جلوگیری کنند، موضوع نگران‌کننده‌ای است که باعث نزولی شدن سطح امیدواری مردم در جامعه می‌شود.»
آسیب‌های اجتماعی روی دور تند
این صحبت‌های مردم درحالی است که همه می‌دانیم ترس از فشار اقتصادی ناشی از تورم که تیشه‌ای بر ریشه اقتصادی بنیان خانواده‌هاست آن هم در وضعیتی که مسئولان حوزه سلامت بارها در یک سال اخیر نسبت به آمارهای مربوط به سلامت روان ایرانی‌ها هشدار داده‌اند. اما با این حال این همه ماجرا نیست چراکه وقتی اقتصاد کشور دچار مشکلات عدیده و بنیادی شود دور چرخه آسیب‌های اجتماعی تندتر و تندتر می‌شود. از سوی دیگر، آنهایی که برنامه مهاجرت تحصیلی و کاری از ایران دارند یا افرادی که به دلیل داشتن بیمار در خانواده خود با مسائل درمانی و دارو سروکار دارند همه و همه درگیر این ماجرا خواهند شد و امیدشان به مرور از آینده کمرنگ و کمرنگ‌تر خواهد شد. هرچند وزیر بهداشت در همین روزهای پراسترس اعلام کرد: «اجازه ندادیم نوسانات بازار ارز روی حوزه سلامت و محصولات آن اثرگذار باشد» اما حسن هاشمی در ادامه اظهارتش گفت: «اما این تلاش‌ها هم خیلی منطقی نیست چون واردکننده باید با قیمت روز، دلار، خرید کند و فشار هم تا اندازه‌ای قابل تحمل است و تصمیمات ما باید علمی و منطقی باشد، نوسانات بازار ارز حتما روی دسترسی و قیمت مواد اولیه و تجهیزات پزشکی در بازار، تاثیرگذار است و یک طرف هم بیمه‌ها به عنوان خریداران خدمات هستند و حتما باید تدبیر جدیدی اندیشیده شود. به هر حال امیدواریم مشکلی در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی پیش نیاید.»
همه اینها درحالی است که رویکرد مردم به اقتصاد کشور هم متاثر از چنین اتفاقاتی به سمت ناامیدی پیش می‌رود زیرا آنهایی که روحیه تولید و خدمت‌رسانی دارند به مرور متوجه جایگزین شدن چنین روحیه‌ای با روحیه سوداگری می‌شوند و همین‌ها برای دلسردی یک جامعه کافی است. موضوعی که اصغر کیهان‌نیا، روانشناس و مشاور خانواده هم به آنها اشاره می‌کند. او درباره تاثیرات مخرب نوسانات بازار ارز و نابسامانی‌های اقتصادی بر سلامت روان افراد جامعه به خبرآنلاین می‌گوید: «وقتی در جامعه‌ای قیمت‌ها و قوانین به‌طور دائم تغییر کند انسان‌ها دچار نا‌ایمنی می‌شوند برای اینکه شاهرگ حیات یک زندگی اقتصاد است و آدم‌ها براساس توانایی اقتصادی‌شان برنامه‌های کوتاه‌مدت یا میان‌مدت تنظیم می‌کنند. حال اگر شرایط اقتصادی افراد خوب نباشد، مستاصل می‌شوند. در چنین وضعیتی نهادهای مسئول باید اعتمادسازی و از اختلاس‌ها، رشوه‌خواری‌ها و زدوبند‌ها که هر روز شاهد این اتفاقات هستیم، جلوگیری کنند تا احساس امنیت در مردم شکل بگیرد و بگویند که دولت پشت ماست؛ اینجا فقیر بودن مهم نیست چراکه مردم فقر را تحمل می‌کنند اما بی‌عدالتی را نه.»