سمیرا ابراهیمی
روز گذشته حسن روحانی از وضعیت بازار ارز اعلام ناخوشنودی کرد و اعلام داشت که برای مدیریت بازار ارز به دنبال راه سوم است.
رئیس جمهوری همچنین در خصوص وضعیت گذشته و آینده بازار ارز گفت: در گذشته ما دلار را با هواپیما وارد کشور می‌کردیم و آن را به بانک مرکزی می‌دادیم و هر روز بانک مرکزی پول‌ها را با گونی به صرافی‌ها می‌داد و معلوم نبود صرافی‌ها ارز را به چه کسانی می‌دادند. بانک‌ها هم تماشا می‌کردند و گاهی هم خودشان از صرافی‌ها یا دلال‌ها ارز تهیه می‌کردند. اکنون ارز باید با حواله داده شود. حداکثر کار هم بر عهده بانک‌هاست. صرافی‌های غیرمجاز و دلال‌ها هم باید کنار گذاشته شوند. در شرایط قبلی به نیازمند واقعی ارز نمی‌رسید و ناچار می‌شد با صرافی یک جور دیگری ببندد تا ارز خود را بگیرد و تولید راه بیاندازد یا واردات داشته باشد.
روحانی تاکید کرد: ما باید نرخ واحدی برای ارز می‌داشتیم و این کار ضروری بود. گرگ‌های خارجی یا برخی افراد سودجو شرایطی بوجود آوردند و آرامش بازار ارز را متزلزل کردند که باید بررسی شود چه مقدار فشار خارجی، چه مقدار تبلیغات و چه مقدار عوامل دیگری که من نمی‌توانم بگویم در این تزلزل بازار ارز نقش داشتند. من نمی‌خواهم بگویم شرایط امروز ارز بهترین شرایط است و من هم دنبال شیوه دیگری هستم، اما در شرایط فعلی تصمیمی که گرفته شد کاملا درست بود. این تصمیم به اجماع همه دوستان اقتصادی و کارشناسان اتخاذ شده است. این تصمیم برای این بود که واردات کالاهای مورد نیاز کشور راحت انجام شود.
رئیس جمهوری با بیان اینکه واردکنندگان و تولیدکننده باید خیالش راحت باشد، خاطر نشان کرد: همه مردم هم بدانند کسی که بهانه ارزی می‌آورد، بهانه او نادرست است. واردکننده با سقف سفارش می‌تواند ارز دریافت کند. به تولید کننده هم ارز لازم داده می‌شود و تا پایان سال حداکثر ۵ درصد نرخ ارز تغییر خواهد کرد.
روحانی با بیان اینکه حمایت از کالای ایرانی یعنی تامین مواد اولیه برای تولید کالا در کشور گفت: ما تامین مواد اولیه تولید کالاها را تضمین می‌کنیم.
رئیس جمهوری همچنین گفت:‌ ما در تولید برخی کالاها اشکال داریم و باید کالایی تولید کنیم که هم کیفیت بالایی داشته باشد و هم قیمت مناسب، که در این زمینه بانک‌ها اولین مسئول هستند. آمار ارائه تسهیلات به بانک‌ها در سال ۹۶، خوشحال‌کننده نیست. بانک‌ها باید در سریع‌ترین زمان ممکن به تولیدکنندگان وام بدهند. مالیات تولیدکننده را هم نباید بالا برد بلکه باید از آن‌هایی مالیات گرفت که تاکنون مالیات نداده‌اند. کسانی هم که مالیات نمی‌دهند باید به مردم معرفی شوند تا مردم از آن‌ها کالا نخرند.
وی تاکید کرد: تصمیم اخیر ارزی کار را برای قاچاق سخت کرده‌است. آن‌ها هم که می‌خواهند پول از کشور خارج کنند دچار مشکل شده‌اند. ما متعهد نیستیم که پول تهیه کنیم تا عده‌ای خارج از کشور خانه یا ویلا بخرند. تصمیم ما برای ۸۰ میلیون نفر مناسب است، شاید برای بعضی هم خوب نباشد اما به فکر اکثریت هستیم. این تصمیم در مقطع فعلی لازم بود. البته ممکن است در آینده شیوه دیگری اجرا شود. از سویی این تصمیم پیشاپیش تودهنی برای تصمیم آمریکا در روز ۲۲ اردیبهشت است. تمام امید آن‌ها این بود که علیه ملت قدم بردارند تا بازار داخلی بهم بریزد. من به مردم قول می‌دهم توطئه دشمن نقش بر آب شده و چه برجام باشد چه نباشد ما مشکلی نخواهیم داشت.
7 گام تا رسیدن به بازار متعادل ارزی
وحید شقاقی، کارشناس ارزی در گفت‌و‌گو با «ابتکار» در خصوص راهکارهایی که دولت باید برای تنظیم و کنترل بازار ارز در نظر بگیرد، گفت: برای ساماندهی این بازار ابتدا باید پارامترهای تاثیرگذار در این بازار مدیریت شود، در غیر این صورت شاهد نوسان قیمت‌ها در این بازار خواهیم بود. بنابراین برای کنترل این پارامترها و بازگرداندن آرامش واقعی ابتدا باید مبارزه جدی با قاچاق کالا انجام شود. در هیچ کشوری اجازه خروج 15 هزار میلیارد دلار قاچاق داده نمی‌شود که در ایران با وجود این حجم از نهادهای نظارتی بر قاچاق، بازهم نرخ قاچاق ارز بالاست و باعث به هم ریختن بازار ارز می‌شود.
وی افزود: موضوع دیگری که برای کنترل بازار ارز باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که ساماندهی تراز گردشگری انجام شود. در حال حاضر تراز گردشگری ما منفی است و سالانه 10 میلیارد دلار بیشتر از میزان ارز ورودی گردشگران، توسط مسافران داخلی به کشورهای دیگر می‌رود. در صورتی که اگر برای ورود گردشگر به کشور تلاش کنیم، این موضوع می‌تواند به تعادل برسد.
شقاقی دیگر عامل تاثیرگذار در بازار ارز را به تعادل رساندن کسری تراز تجاری برشمرد و گفت: اکنون 7 میلیارد دلار واردات غیر نفتی بیشتر از صادرات غیر نفتی داریم. در حالی که اگر دولت در راستای عمل به اقتصاد مقاومتی، به صورت جدی از تولیدات ایرانی و ایجاد شرایط مناسب برای صادرکنندگان بهره بگیرد، این موضوع حل خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی همچنین نظارت و کنترل بر خروج سرمایه را به عنوان یکی از ارکان مهم مدیریت بازار ارز برشمرد و گفت: دولت نباید اجازه خروج سرمایه بدهد، در سال گذشته، روند خروج سرمایه صعودی بود که باید این مسیر مسدود شود.
او همچنین به حجم بالای نقدینگی اشاره کرده و اظهار داشت: تا زمانی که حجم نقدینگی مانند گلوله برفی در حال بزرگ شدن است و مدیریت برای این حجم نقدینگی صورت نگیرد، هر بازار سفته بازی می‌تواند هدف ورود این نقدینگی مهارنشدنی باشد. بنابراین دولت می‌تواند با استفاده از سیاست‌های دلار‌زدایی، از جمله ایجاد سبد ارزی، برقراری پیمان‌های پولی دو جانبه و چندجانبه و همچنین افزایش شرکای تجاری هیجانات را از بازار دلار دفع کند.
شقاقی خاطرنشان کرد که کنترل نرخ دلار نیاز به تمرکز بر تولید کالای استراتژیک در داخل کشور و همچنین ایجاد ممنوعیت برای واردات آنها دارد که در نتیجه از خروج بی رویه دلار جلوگیری می‌کند. تا کنون به دلیل عدم مراعات این موارد، بار روانی برجام و ناامیدی از آینده باعث به هم ریختگی این بازار شده‌است.
صرافی‌ها مبادلات خرد ارزی انجام دهند
سیدحمید حسینی، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی نیز درباره منحصر شدن کل مبادلات خرد و کلان ارزی در سیستم بانکی با هدف جلوگیری از قاچاق و سوداگری گفت: قطعا مشخص است که دولت نگاهش درازمدت نیست و برای آنکه بازار را سامان دهد، تصمیمات سختی گرفته‌است. درواقع مجبور بود در این قالب اقدام و بازار را کنترل کند اما چون نمی تواند همه نیازهای ارزی اعم از واردات، خدمات و گردشگری را فراهم آورد، پس باید تدبیری بیاندیشد تا بازار غیررسمی شکل نگیرد.
وی افزود: بهتر است دولت بعد از آنکه جو بازار ارز آرامش پیدا کرد و وضعیت عادی شد، اجازه دهد صرافی‏ها در قالب رسمی به مبادلات ارزی خُرد ورود کنند تا این اتفاق مانع از شکل گیری بازار مبادلات ارزی غیررسمی و خارج از کنترل شود. البته در واقعه نوسان شدید ارز ممکن است چند صرافی خلاف کرده باشند که باید با خلافکاران برخورد شود اما سیستم صرافی در همه دنیا وجود دارد و در ایران نیز کسی که مجوز صرافی دریافت می کند قطعا بعد از ارزیابی های زیاد توانسته مجوز بگیرد. هیچ جای دنیا مبادلات میلیون دلاری را در صرافی انجام نمی دهد.
عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه صرافی کارکرد خاصی دارد یادآور شد: هیچ جای دنیا مبادلات میلیون دلاری را در صرافی انجام نمی دهد اما در دوره ای به خاطر تحریم ها شرایط خاصی به وجود آمد که مجبور شدیم بسیاری از کارهایمان را در صرافی ها انجام دهیم. حالا اگر سیستم بانکی توانایی مبادلات کلان را داشته باشد، قطعا صرافی‌ها می توانند در حد خرُد و ریز خدماتی را به جامعه عرضه کنند. در این صورت دولت می تواند نظارت کند تا تخلفی اتفاق نیفتد و در یک سیستم رسمی، مبادلات خرُد و کلان ارزی انجام شود.