به گزارش ندای گیلان،تقویت رابطه راهبردی ایران و عراق به یکی از اولویت‌های اصلی مقام‌های دو کشور تبدیل شده است. این، گزاره مشترک تمام گفت‌وگوهایی بود که حسن روحانی، رئیس جمهوری در خلال دیدارهایش با مقام‌های مختلف عراق از سر گذراند.
چنانکه ایران و عراق دیروز در بیانیه‌ای مشترک بر توسعه روابط تأکید و موارد مختلف در این مسیر را مورد اشاره قرار دادند. از جمله دو طرف تصمیم گرفتند که عملیات مشترک پاکسازی و لایروبی شط العرب را به منظور بازگرداندن کانال اصلی قابل کشتیرانی (تالوگ) براساس عهدنامه 1975 مذکور و پروتکل مربوطه آن در اسرع وقت آغاز کنند.

به این ترتیب اگرچه یکی از سرفصل‌های مذاکرات رئیس جمهوری ایران در سفر به عراق ذیل همکاری‌های اقتصادی قرار می‌گیرد، اما بی شک مهم‌ترین مذاکرات او با سران و رهبران احزاب سیاسی عراق که روز گذشته انجام شد، فارغ از هدف اصلی سفر یعنی عمق بخشیدن به یک رابطه راهبردی نبود.

هدفی که بیش از هر چیز از لزوم توجه به تأثیر حفظ این رابطه برای کمک به حل بحران‌های جاری منطقه و مواجهه با سیاست‌های امریکا حکایت دارد. در چنین فضایی روحانی در دیدارهای روز گذشته خود و بعد از دیدار با رئیس جمهوری و نخست وزیر عراق با چهره‌هایی چون حیدر العبادی نخست‌وزیر سابق عراق، «نوری المالکی» نخست وزیر اسبق عراق و رئیس ائتلاف دولت قانون و دبیرکل حزب اسلامی دعوت عراق، فالح الفیاض رئیس حشدالشعبی و مشاور امنیت ملی عراق و سید عمار حکیم، رئیس جریان حکمت وطنی عراق به گفت‌وگو نشست.

ضرورت تعامل میان ایران و عراق و کمک این دو قدرت منطقه‌ای به یافتن راه حلی سیاسی برای مبارزه با تروریسم یکی از محورهای مورد گفت‌وگوی روحانی با چهره‌های سیاسی مهم عراقی بود.

ضرورتی که گذر زمان و رویداد‌هایی که به ظهور و بروز جریان‌های تروریستی در عراق منجر شد،‌ نشان داد که نه ریاض و نه امریکا و بسیاری از کشورهای غربی نه تنها تمایلی به کمک به عراق برای مقابله با تروریسم نداشته که تمایل‌شان به تنش‌زدایی و بحران آفرینی علیه این کشور تا چه حد با ایده حل بحران‌های داخلی کشورهای منطقه در تعارض است و شاهد مثال آن را می‌توان در سیاست‌های ضد و نقیض مقام‌های امریکایی نسبت به بغداد و تهران سراغ گرفت.

چه روحانی روزگذشته درباره این سیاست‌ها در جمع نخبگان عراقی گفت: «امریکا تلاش می‌کند از طریق ایجاد شکاف و تفرقه میان کشورها و ملت‌های منطقه، ایجاد اختلافات عمیق میان قبایل و مذاهب، توجیه حضور نامشروع خود در منطقه و انهدام عراق و سوریه و برخی کشورهای منطقه، خود را به عنوان منجی و در نهایت ارائه چهره‌ای خشن از اسلام معرفی کنند.»

این سیاست سبب شده امریکایی‌ها در حالی که عراق نیازمند بازسازی و تقویت همکاری‌های سیاسی و اقتصادی‌اش با کشورهای دور و نزدیک در دوره پساداعش است، از آنها بخواهند که رابطه با ایران را متوقف کنند.

این در حالی است که به باور بسیاری از صاحبنظران حل بسیاری از مسائل منطقه خاورمیانه از بحران ظهور و تکثیر گروه‌های تکفیری و تروریستی در سوریه و عراق گرفته تا مسأله جنگ یمن به نحوی به نقش‌آفرینی ایران و تقویت جایگاه منطقه‌ای آن مرتبط است.

توسعه ابعاد مختلف رابطه دوجانبه تهران و بغداد و ضرورت حضور مؤثر ایران در روند بازسازی عراق از دیگر محورهایی بود که در گفت‌وگوهای دیروز رئیس جمهوری ایران با مسئولان و چهره‌های سیاسی کشور میزبان مورد تأکید قرار گرفت.

روحانی خطاب به نخبگان عراقی با تأکید بر اینکه اقتصاد، فرهنگ، روند سیاسی اهداف منطقه‌ای تهران و بغداد مکمل یکدیگر خواهد بود، یکی از مهم‌ترین اهداف این سفر را افزایش قابل ملاحظه روابط اقتصادی، فرهنگی، علمی و سیاسی دو ملت خواند.

چه این سفر در شرایطی انجام شده است که ظرفیت‌های دستیابی به اهداف یاد شده در هر دو کشور دیده می‌شود. چنانکه از دو کشور همسایه با پیشینه روشنی از همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی انتظار می‌رود حضور مؤثر ایران در روند بازسازی عراق از جمله موضوعاتی است که مورد خواست هر دو کشور می‌باشد.

حضوری که طبیعتاً خوشایند امریکا نبوده و نیست با این حال روحانی در اغلب دیدارهای دو روز گذشته خود برای مشارکت بخش‌های دولتی و خصوصی ایران برای حضور در عراق ابراز تمایل کرد و خواستار برنامه ریزی جدی هر دو کشور پیرامون این موضوع شد.

موضوعات یاد شده در کنار تأکید رئیس جمهوری ایران بر لزوم حفظ وحدت داخلی عراق و پیگیری رویکرد مبادلات تجاری با پول ملی و بدون نیاز به ارز خارجی از دیگر بحث‌های روز گذشته روحانی با مقام‌های عراقی بود.

اما سفر رئیس جمهوری ایران به بغداد فارغ از واکنش رسانه‌های جهانی که آن را تحولی در روابط ایران و عراق ارزیابی کرده‌اند، از سوی برخی مسئولان امریکایی با واکنش مواجه شد.

نماینده ویژه امور ایران در وزارت امور خارجه امریکا در واکنش به اینکه مقام‌های عراقی از رئیس جمهوری ایران استقبال چشمگیری داشتند، مدعی شد که ایران به دنبال این است که عراق را به یکی از استان‌های خود تبدیل کند.

برایان هوک در گفت‌وگو با شبکه عربی «الحره» با این کنایه که چرا روحانی باید به فکر رفاه ملت عراق باشد، خطاب به مسئولان این کشور گفت که ایران نمی‌تواند گزینه خوبی برای کمک به تأمین امنیت عراق باشد.

او در عین تأکید بر اینکه روند تصویب تحریم‌ها علیه کشورهای همکاری کننده با ایران ادامه خواهد یافت، درباره تصمیم امریکا به تمدید معافیت عراق از تحریم‌های این کشور علیه ایران سخن نگفت.

سفر سه روزه روحانی روز گذشته با حضور او در شهر کربلا و زیارت حرمین شریفین امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل العباس(ع) ادامه یافت.

رئیس جمهوری قرار است امروز نیز در یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود با آیت‌الله سیستانی از مراجع تقلید بزرگ شیعه در عراق دیدار و گفت‌وگو کند.

دیدار با مرجعی که پیش‌تر با سیاست‌های مداخله جویانه امریکا در عراق و نسبت به ایران به مخالفت برخاسته و خواستار حفظ توازن و تعادل در روابط خارجی عراق است. به باور اغلب صاحبنظران آیت‌الله سیستانی همواره کوشیده با نزدیک کردن دیدگاه گروه‌های سیاسی و مذهبی عراق نقش تأثیرگذاری در وفاق ملی و ایجاد مناسبات سازنده بین ایران و عراق ایفا کند.

شماری از رسانه‌های غربی از جمله رسانه امریکایی المانیتور دیدار روحانی با آیت‌الله سیستانی را نشانه‌ای از تقویت روابط دوجانبه ایران و عراق توصیف کرده‌اند.

بیانیه مشترک
لایروبی اروند و پایان یک اختلاف مرزی 500 ساله

مهر پایان بر اختلافات مرزی دو کشور ایران و عراق که پس از 8 سال جنگ در دوران حکومت صدام و به واسطه قطعنامه صلح 598 برای نزدیک به سه دهه در وضعیت ابهام قرار گرفته بود، دستاورد ارزشمندی بود که روز گذشته در بیانیه مشترک دو کشور اعلام شد.

ایران و عراق در این بیانیه بر اجرای عهدنامه 13 ژوئن 1975 تأکید و اعلام کردند که عملیات مشترک پاکسازی و لایروبی اروند رود (شط‌ العرب) را برای بازگرداندن کانال اصلی کشتیرانی (تالوگ) که مبنای مشخص کردن خط مرز آبی دو کشور در اروند رود است را در اسرع وقت آغاز کنند.

15 اسفند 1353، برابر با 6 مارس 1975 و در پایان نشست سران اوپک در شهر الجزیره بود که اختلافات مرزی دیرینه دو کشور به اعلامیه مشترکی از سوی ایران و عراق درخصوص نحوه حل اختلافات دیرینه و 500 ساله دو کشور در زمینه مرزهای زمینی و آبی انجامید و مقرر شد عطف به پروتکل قسطنطنیه (1913) و صورتجلسه‌های کمیسیون تعیین مرز (1914) مرزهای آبی براساس خط تالوگ مشخص شود.

دیدارهای وزیران امور خارجه وقت ایران، عراق و الجزایر در الجزیره در نهایت در 13 ژوئن 1975 به امضای عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق در بغداد انجامید که به قرارداد 1975 الجزایر شهره است. این قرارداد به اختلافات مرزی که از زمان حکومت صفویه میان ایران و عراق تحت حکومت عثمانی جریان داشت، پایان داد.

اما در سال 1359 هجری شمسی صدام رئیس جمهوری وقت عراق با پاره کردن قرارداد 1975 الجزیره جنگ تحمیلی علیه ایران را آغاز کرد. هر چند دولت عراق تا پیش از جنگ نیز هیچ گاه در پی اجرای کامل آن قرارداد نبود. اما با پذیرش قطعنامه 598 دولت عراق ملزم به پذیرش دوباره قرارداد 1975 شد. هرچند اجرایی شدن این قرارداد در محدوده اروندرود به لایروبی این رود قابل کشتیرانی منوط بود و این مهم متأسفانه در سال‌های گذشته همواره با تعلل دولتمردان عراقی مواجه می‌شد. با لایروبی اروند امکان تردد کشتی‌هایی با ظرفیت حدود 12 هزار تن فراهم می‌شود حال آنکه در حاضر تنها کشتی‌هایی با ظرفیت کمتر از 5 هزار تن در اروند تردد می‌کنند.
محمدجواد ظریف هم در توئیتی نوشت: «امروز رهبران دو کشور اعلامیه تاریخی مشترکی صادر کردند که یکی دیگر از بقایای جنگ صدام را از میان برداشت؛ تعهد به اجرای پیمان 1975 و لایروبی سریع رودخانه مرزی.»
متن بیانیه مشترک تهران-بغداد
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق در یک بیانیه مشترک بر توسعه و گسترش روابط دو کشور در همه حوزه‌های مورد علاقه تأکید کردند. بر اساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، در متن این بیانیه مشترک که در سفر رسمی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی به عراق منتشر شد، آمده است:
بر اساس دعوت رسمی، عراق میزبان جناب آقای دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران و هیأت بلندپایه همراه ایشان بود. این سفر که در تاریخ 20/12/1397 (11/3/2019) آغاز شد، سه روز به طول انجامید. استقبال گرم عراق از جناب آقای دکتر روحانی، نشان دهنده عمق روابط صمیمانه دو کشور بوده و نقطه عطفی برای ایجاد همکاری راهبردی میان دو کشور و توسعه روابط بین دو ملت و دو کشور برادر در همه زمینه‌ها براساس همکاری عمیق و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر به شمار می‌آید.
عراق با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که برای مبارزه با تروریسم به ارائه کمک‌های لجستیک و مشاوره‌ای به عراق مبادرت ورزید و در کنار این کشور علیه تروریسم ایستاد، از موضع جمهوری اسلامی در کمک به عراق برای مبارزه با تروریسم قدردانی کرد.

طرف ایرانی تصمیم عراق مبنی بر اینکه در تحریم‌ها علیه ایران همراه نخواهد بود را مورد تقدیر قرار داد. همچنین طرف ایرانی بر موضع ثابت خود مبنی بر حمایت از فرآیند سیاسی در عراق که با مشارکت همه مردم این کشور تبلور یافته است و نیز حمایت از تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و همه اقدامات این کشور برای مبارزه با تروریسم تأکید نمود.

دو طرف گفت‌وگوهای مهمی را در فضایی برادرانه، دوستانه و سازنده برگزار کردند و علاقه‌مندی خود را برای توسعه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بهداشتی، تجاری، فرهنگی، علمی و فناوری و غیره ابراز داشتند.

دو طرف همچنین ضمن یادآوری عمق پیوندهای تاریخی، مردمی، فرهنگی، دینی و جغرافیایی میان ایران و عراق بر نزدیکی فرهنگی و تمدنی دو کشور تأکید نمودند. علاوه بر این دو طرف نقش دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، علمی، فنی و دانشگاهی را در این راستا مورد اشاره قرار دادند.

همچنین طرف ایرانی اعلام آمادگی کرد تا تجارب علمی، پژوهشی و فناوری خود را در اختیار طرف عراقی قرار دهد و متقابلاً طرف عراقی آمادگی خود را برای توسعه ظرفیت‌های علمی و تجربه بین دو کشور اعلام نمود.

دو طرف همچنین شماری از موضوعات منطقه‌ای، چالش‌های مشترک، مبارزه با تروریسم، همکاری برای تقویت امنیت و ثبات منطقه و بنیان نهادن همکاری‌های اقتصادی را که به منافع و رفاه ملت‌های این منطقه یاری رساند، مورد بحث و گفت‌وگو قرار دادند. دو طرف با اشاره به موضوع امنیت منطقه و نقش اساسی آنان در شکوفایی اقتصادی و پیشرفت تجاری آن، بر این نکته تأکید کردند که برقراری امنیت در منطقه مسئولیتی است که برعهده مردم آن است.

دو طرف همچنین بر عزم راسخ خود برای مبارزه با تروریسم و جرایم سازمان یافته فراملی که امنیت و صلح منطقه را تهدید می‌کند و بر ضرورت تلاش همه جانبه برای ریشه‌کنی تروریسم در ابعاد سیاسی، مالی و فکری تأکید ورزیدند. طرفین در باره مجموعه‌ای از موضوعات مورد علاقه گفت‌وگو نموده و یادداشت‌های تفاهم در زمینه‌هایی مانند نفت، تجارت، بهداشت، حمل و نقل ریلی میان شلمچه و بصره و تسهیل صدور روادید برای تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور به امضا رساندند. همچنین دو طرف در مورد پیش‌نویس توافقنامه امنیتی گفت‌وگو کردند و به منظور پیگیری‌های لازم و اتخاذ اقدامات اداری و قانونی، مقرر شد متن این پیش‌نویس، رسماً از طریق مجاری دیپلماتیک ارائه گردد.

طرفین بر اهمیت ایجاد گذرگاه‌های مرزی جدید میان دو کشور، تأسیس شهرک‌های صنعتی مشترک، اجرایی کردن انتقال یکسره کالا میان دو طرف بدون نیاز به تخلیه بار در مرزهای بین‌المللی دو کشور تأکید کردند. دو طرف همچنین در باره اعزام نیروی کار ماهر بین دو کشور و همکاری بهداشتی، درمانی، آموزشی، پزشکی، تجارت دارو و تسهیل ثبت شرکت‌های دارویی در دو کشور بحث و گفت‌وگو کردند.

از سوی دیگر دو طرف بر به‌کارگیری تلاش خود برای افزایش حجم تبادلات در حوزه‌های تجاری، سرمایه‌گذاری، اقتصادی و خدمات فنی، مهندسی و صنعتی که می‌تواند به توسعه هر چه بیشتر دو کشور و منطقه یاری رساند، تأکید کردند. در این راستا طرف ایرانی اعلام آمادگی کرد که از طریق ارائه خدمات و مشارکت شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های یاد شده از بازسازی عراق پشتیبانی نماید. طرف عراقی نیز از مشارکت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ایرانی استقبال کرد و خواستار ارائه تسهیلات متقابل برای فعالیت شرکت‌ها و تجار عراقی در ایران به منظور تأمین منافع مشترک گردید.

دو طرف همچنین راه‌های تسهیل صدور روادید برای شهروندان دو کشور با هدف گردشگری، زیارت، تجارت، گردشگری سلامت، زیارت‌های دینی را مورد بحث قراردادند. همچنین در این راستا توافق شد که صدور روادید برای تجار و بازرگانان هر دو کشور تسهیل شود. افزون بر این طرف ایرانی اعلام کرد که از تاریخ 12 فروردین 1398 (یکم آوریل 2019) صدور روادید برای شهروندان عراقی رایگان خواهد بود. طرف عراقی نیز اعلام کرد که به عنوان عمل متقابل، همزمان با طرف ایرانی، همین اقدام را انجام می‌دهد.
درخصوص شط العرب، طرفین بر عزم راسخ خود بر اجرای «عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق» مورخ 13 ژوئن 1975 و پروتکل‌های ضمیمه و موافقتنامه‌های تکمیلی آن، با حسن نیت و با دقت، تأکید کردند و براین اساس، طرفین تصمیم گرفتند تا عملیات مشترک پاکسازی و لایروبی شط العرب را به منظور بازگرداندن کانال اصلی قابل کشتیرانی (تالوگ) بر اساس عهدنامه 1975 مذکور و پروتکل مربوطه آن در اسرع وقت آغاز کنند.
در چارچوب بند پیشین و بدون تأثیرگذاری بر مذاکرات طرفین در تعیین حدود مرزهای دریایی بین دو کشور، پایانه الامیه کماکان یک پایانه عراقی در نظر گرفته می‌شود.
طرف ایرانی ضمن ابراز مراتب سپاس و قدردانی خود برای استقبال و میهمان‌نوازی گرم عراق، برای دولت و ملت این کشور تداوم پیشرفت و شکوفایی را آرزو می‌کند