دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به صورت غیرمنتظره ای رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه را از سمت خود برکنار کرد. ترامپ اولین بار خبر این تصمیم را در توئیتر خود اعلام کرد و گفت که مارک پمپئو را به عنوان جانشین او معرفی کرده است.

تیلرسون و ترامپ در مسائل مختلفی از جمله ایران و کره شمالی اختلاف نظر داشتند و عزل وزیر خارجه آمریکا به خودی خود، غیرقابل پیش بینی نبود؛ اما نوع برکناری او بود که این اتفاق را غیرمنتظره جلوه داد.

رکس تیلرسون هفته گذشته برای اولین بار یک سفر دوره ای به 5 کشور آفریقایی را آغاز کرد؛ سفری که تحت تاثیر اظهارات اخیر ترامپ درباره مهاجران آفریقایی قرار داشت. سفر تیلرسون از سه شنبه 15 اسفند آغاز شده بود. روز گذشته اعلام شد وزیر امر خارجه آمریکا، نخستین سفر خود به آفریقا را نیمه کاره رها می کند تا یک روز پیش از موعد به واشنگتن بازگردد. به این ترتیب برنامه بازگشت او به سه شنبه تغییر کرد.

او ابتدا قرار بود دوشنبه شب در ابوجا، پایتخت نیجریه بماند اما برنامه خود را تغییر داد و پس از بازدید چندساعته از این کشور به آمریکا بازگشت.

بنابر اعلام رویترز، وزیر خارجه آمریکا روز شنبه در جریان دیدار با مقامات کنیا در نایروبی، بخشی از برنامه های خود را به علت آنچه که بیماری وی اعلام شد لغو کرده بود.

حدس رسانه ها از بازگشت زودهنگام تیلرسون، اعلام اخباری درمورد مذاکره رهبر کره شمالی با ترامپ بود. اما تنها چند ساعت پس از فرود هواپیمای تیلرسون در واشنگتن، ترامپ برکناری او را اعلام کرد.

نمونه ایرانی؛ متکی

روش برکناری تیلرسون شباهت زیادی به برکناری منوچهر متکی در دولت احمدی نژاد دارد. متکی در 22 آذر ماه ۸۹ در حالی که به منظور ابلاغ پیام محمود احمدی‌نژاد در سنگال به سر می‌برد، از سمت خود برکنار شد. او حین مذاکره و توسط رئیس جمهور سنگال از عزل خود باخبر شد.

در پی این اتفاق، دولت سنگال این اقدام را توهین آمیز تلقی کرده، سفیر خود را از تهران فراخواند. محمود احمدی نژاد پیش از آن، مشایی و بقایی را به عنوان نمایندگان ویژه خود در وزارت خارجه برگزیده بود.

منوچهر متکی سپس به مراسم تودیع خود نرفت. محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی‌نژاد در این مراسم گفت متکی قبلاً در جریان عزل خود قرار گرفته و حتی از تاریخ مراسم تودیع نیز اطلاع داشت. اما متکی این موضوع را تکذیب کرد.

در آن زمان برخی رسانه ها، مشاجره وی با حمید بقایی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور آسیا را علت برکناری اش دانستند. خود متکی دو سال بعد وعده داد که زمانی که او و احمدی نژاد سمتی نداشته باشند درباره برکناری اش شفاف سازی می کند. اما این اتفاق رخ نداد تا اینکه سال 92 فایلی منتشر شد که در آن محمود احمدی نژاد درباره این عزل صحبت کرده بود.

خلاصه حرف احمدی نژاد این بود که متکی اصلا انتخاب او به ویژه برای دولت دهم نبوده. بنابراین قصد برکناری اش را داشته اما متکی مدام به سفر می رفت تا اینکه خبر عزلش را به او داده اما متکی خود اصرارکرده تا به سنگال برود.

شباهت های برکناری متکی و تیلرسون، بیش از هر موضوعی، شباهت نسبی نوع کشورداری ترامپ و احمدی نژاد را گوشزد می کند. شیوه ترامپ و احمدی نژاد هر دو مبنتی بر نوعی پوپولیسم است. سخنرانی های هیجان زده با زبان محاوره، تصمیمات آنی و لحظه ای و نیز یکجانبه گرایی در تصمیمات از ویژگی های مشترک این دوست.

گرچه تفاوت هایی هم وجود دارد! در همین مثال اخیر، تیلرسون پس از ورود به واشنگتن خبر برکناری اش را شنیده اما متکی در حین دیدار با رییس جمهور سنگال. اگرچه ترامپ از طریق توئیتر و احمدی نژاد با استفاده از رسانه ها این خبر را اعلام کردند.

نکته دیگر اینکه در هر دو دولت آمریکا و ایران، دیپلمات ها، هرقدر هم تندرو باشند به ساختارها و امور تشریفاتی تعلق خاطر بیشتری دارند تا روسای جمهوری مانند ترامپ و احمدی نژاد.