به گزارش سرویس  مشاوره حقوقی ندای گیلان،وصیت‌نامه سندی است که به موجب آن، فرد برای امور شرعی، شخصی و مالی خود پس از فوت تعیین تکلیف می‌کند. اگرچه نوشتن وصیت نامه در بین مسلمانان مستحب به شمار می‌رود اما اگر فرد بخواهد برای امور پس از مرگش وصیت‌نامه تنظیم کند، لازم است تا از شرایط قانونی تنظیم وصیت‌نامه آگاه باشد تا وصیت وی مطابق با قانون، قابل اجرا باشد

وصیت‌نامه به ۳ شکل خودنوشت،، سری و رسمی نوشته می‌شود.

انواع وصیت‌نامه

وصیت‌نامه رسمی در دفتر اسناد رسمی نوشته می‌شود. وصیت‌نامه خودنوشت نیز به وصیت‌نامه‌ای گفته می‌شود که دارای تاریخ روز و ماه و سال است، موصی (وصیت‌کننده) آن را با خط خود نوشته باشد و به امضا برساند و در غیر این صورت وصیت‌نامه فاقد اعتبار است.

وصیت‌نامه سری را می‌توان به خط فرد یا دیگری نوشت اما در هر صورت باید امضای موصی را داشته باشد و فرد می‌تواند پس از نوشتن وصیت‌نامه آن را در صندوق امانات بهه  امانت قرار دهد. کسی که سواد ندارد، نمی‌تواند وصیت‌نامه خودنوشت و سری را بنویسد، البته کسانی که قادر به صحبت نیستند نیز از تنظیم وصیت‌نامه سری معذور هستند.

وصیت تملیکی

وصیت تملیکی و عهدی از اقسام وصیت‌نامه است. وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به دیگری به صورت رایگان می‌بخشد، با این نوع وصیت، شخص می‌تواند تا حدودی تکلیف اموال خود را معین کند و به عنوان مثال، در مواردی اموال خود را برای استفاده در امور خیریه، تملیک کند.

در وصیت تملیکی، پس از فوت فرد، اموال به نام دیگری تملیک می‌شود؛ بنابراین قبول آن قبلل از فوت موصی موثر نیست. موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند اگر فرد، موصی‌به (مال مورد وصیت) را قبض کرده باشد.

وصیت عهدی

این وصیت عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور کند. به عنوان مثال شخصی را وصی می‌کند تا بعد از مرگش، بدهی‌های او را پرداخت کند.  در وصیت عهدی شخصی که به موجب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده است را وصی می‌گویند.

وصیت بر مال غیر، باطل است

این حقوقدان با اشاره به شرایط وصیت‌نامه خاطرنشان کرد: آنچه وصیت می‌شود، باید ارزش مالی و منفعت عقلایی داشته باشد و غیرمشروع نباشد بنابراین وصیت در خصوص مواد مخدر، مشروبات الکلی و امثال آن باطل است. وی افزود: مال مورد وصیت باید قابلیت معامله و نقل و انتقال داشته باشد، بر این اساس اموال عمومی و موقوفه نمی‌توانند مورد وصیت قرار گیرند همچنین آنچه وصیت می‌شود باید در مالکیت وصیت‌کننده باشد بنابراین وصیت بر مال غیر، باطل است.

آثار حقوقی وصیت‌نامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود

آثار حقوقی وصیت‌نامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود یعنی تا وقتی که شخص زنده است، خود او تصمیم‌گیرنده و عامل است، به همین جهت بین عامه مردم متداول است که می‌گویند، آدم زنده وکیل و وصی نمی‌خواهد اما با فوت وصیت‌کننده همه مصمم می‌شوند که به وصیت او عمل کنند

رجوع موصی (وصیت‌کننده) از وصیت همواره جایز است و فرد می‌تواند بارها در وصیت‌نامه خود تجدید نظر کند، بنابراین آخرین وصیت‌نامه متوفی که مطابق تشریفات قانونیی تنظیم شده باشد، معتبر خواهد بود، به این ترتیب با اطلاع از تشریفات قانونی تنظیم وصیت‌نامه و رعابت آن، علاوه بر آنکه هدف فرد از وصیت و آخرین اراده وی در باره اموالش اجرایی می‌شود، مانع بروز اختلاف و تنش در خانواده‌ها شده و از حجمم پروند‌ه‌های دادگستری و هزینه‌های افراد و دولت در این باره کاسته خواهد شد.

پس در کل ما دو نوع وصیت داریم :

• وصیت تمکیلی که در آن شخصی مالی را به نام دیگری می کند.
• وصیت عهدی که در آن شخص وصیت می کند که بعد از مرگش کار به خصوصی انجام شود مثل ادای نذر یا نگهداری از یک طفل یتیم.

چگونه باید وصیت کنیم؟

هر کسی باید بداند که چطور وصیت کند، در غیر این صورت ممکن است قسمتی از وصیت باطل شود یا قدرت اجرایی نداشته باشد. همانطور که گفتیم اگر موضوع وصیت تملیک مال نباشد و شخص وصیت کننده بخواهد انجام کاری را توسط دیگران بعد از فوت خود وصیت کند ( وصیت عهدی)، کار زیاد مشکل نخواهد بود ولی اگر شخص بخواهد به طریق وصیت یک مال را به شخص دیگری تملیک کند باید یک سری شرایط و ضوابط رعایت شود.

در وصیت تملیکی اولین موضوعی که باید به آن اشاره شود میزان مالی است که می توان در خصوص آنها وصیت نمود تصور همگان این است که هر شخصی می تواند کل اموالش را وصیت نماید. اما در این جا باید بگویید که این یک تصور عرضی اشتباه است. مطابق قانون کشور ما افراد تنها می توانند یک سوم اموالشان را وصیت نمایند. بر این موضوع در ماده ۸۴۳ قانون مدنی تصریح شده است.

پس اولین نکته ای که در مسیر چگونه وصیت کردن باید در نظر داشته باشید این است که شما فقط می توانید یک سوم کل اموال خود را آزادانه وصیت کنید.

زمانی که می گویید آزادانه، یعنی اینکه می توانید این اموال را به نزدیکان، دوستان یا حتی اشخاص غریبه وصیت نمایید.

ماده ۸۴۳ قانون مدنی مصوب ۱۳۰۷

” وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بغض از وراث اجازه کند فقط نسبت به سهم او جایز است.”

ترکه که همان اموال فرد مرحوم است که از اوی مانده است، اما منظور از نافذ نیست، چه می تواند باشد؟

اگر توجه بفرمایید در ادامه ماده قانونی آمده است : “مگر به اجازه وراثت” این به این معنی است که اگر ورثه شما موافق باشند شما می توانید کل اموال را وصیت کنید و در وصیت کردن قاعده “یک سوم” را نادیده بگیرید.

اگر ورثه، وصیت نامه شما را امضا کنند این موضوع می تواند دال بر رضایت و موافقت آنها باشد علاوه بر این ها لازم نیست همه آنها موافقت کنند یعنی اگر حتی یکی از ورثه شما با وصیت کامل شما موافقت کند، وصیت شما نسبت به سهم همان وراث معتبر خواهد بود.

ضرورت موافقت موصی له

تا اینجا با یکی از مهم ترین اصول طریقه قانونی وصیت کردن آشنا شدید، نکته بعدی که به بحث و بررسی آن خواهید پرداخت ضرورت موافقت و پذیرش از سوی وصیت موصی له است.

نگران نباشید هنوز همه سر قول خودمان در مورد ساده سازی مطالب حقوقی هستیم. موصی له کیست؟ موصی له یکی از طرفین عقد وصیت است که به نفع او وصیت می شود. اگر شما وصیت کنید که خانه شما به همسر شما برسد، همسر شما می شود همان موصی له.

بر خلاف وصیت عهدی در وصیت تملیکی، موصی له می تواند موضوع وصیت را بپذیرد یا آن را رد کند همچنین می تواند موضوع بخشی از آن را قبول کند و بخش دیگر را رد کند.

بنابراین در نظر داشته باشید به جهت اینکه وصیت تملیکی شما به طور کامل اجرا شود علاوه بر قاعده یک سوم، اشخاصی که به نفع آنها وصیت نموده اید باید آن مال مورد وصیت را بپذیرند. ماده قانونی آن هم ماده ۸۲۷ قانون مدنی است که می گوید:

“تملیک به موجب وصیت محقق نمی شود مگر با قبول موصی له پس از فوت موصی”

رجوع کردن از وصیت

ممکن است این سوال برایتان پیش آید که بعد از وصیت کردن امکان این وجود دارد که از تصمیم خود برگردید یا خیر.

همانطور که قبلا ذکر شد وصیت فقط بعد از فوت وصیت کننده نهایی و قابل اجرایی باشه پس حتی اگر قبل از فوت شما که وصیت کرده اید افرادی که وصیت به نفع آنها شده است وصیت را قبول کنند، باز هم شما می توانید تصمیم خود را تغییر بدهید و حتی کل وصیت را الغاء نمایید.

وضعیت محروم کردن از ارث

در رسانه ها و عرف بسیار دیده شده است که پدری به فرزند خود می گوید از ارث محرومت می کنم و … سوال اینجاست که آیا این کار طبق قوانین و مقررات موجود ممکن است یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال بایستی بدانید که قوانین مرتبط با ارث از جمله قوانین امری است و افراد نمی توانند بر خلاف آن تصمیم بگیرند یا توافق کنند. قانون به صراحت می گوید که ارث بردن حق مسلم وارثین است و با توجه به امری بودن این قوانین هیچ کسی حتی خود مورث (کسی که اموالش به فرزندان و نزدیکان به ارث می رسد) اجازه ندارد بر خلاف آن تصمیم گیری کند.

بنابراین باید بدانید که محرومیت از ارث محمل قانونی نداشته و هیچ شخصی نمی تواند وارث خود را از ارث محروم کند.