به گزارش سرویس اقتصادی ندای گیلان از رشت،در  دنیای کنونی توسعه مناطق آزاد  نقش کلیدی این مناطق در جذب سرمایه گذاران خارجی برای رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه، حیاتی قلمداد می شود.هدف ایجاد مناطق آزاد  تنها تسهیل در انجام مبادلات نیست و در این زمینه اهداف مهم تری از جمله پیشرفت در توسعه اقتصادی منطقه، حمایت از صنعتی خاص و تولید شغل دنبال می شود.

در ایران نیز با توجه به تجربه سایر کشورهای درحال توسعه  و توسعه یافته جهان در برخی از مناطق مرزی کشور که وضعیت خوبی را برای تسهیل در تولید و صادرات کالا داشتند ایجاد شد. مناطق آزاد تجاری همیشه موافقان و مخالفان زیادی را در بحث های کارشناسی داشته است اما هیچکس نمی‌تواند امروزه منکر نقش مهم مناطق آزاد در توسعه صادرات،ترانزیت و جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی برای ایجاد اشتغال و در نتیجه بهبود تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور باشد.

فلسفه ایجاد مناطق آزاد کاهش پیچ و خم های سرمایه گذاری و تولید و در نهایت ایجاد اشتغال و افزایش صادرات برای کشور است. در کنار این مناطق آزاد با توسعه کسب و کارهای جدید فرصت های شغلی مناسبی برای مردم منطقه تحت پوشش خود فراهم می کنند و با وجود قانون های تسهیل گر امکان حمایت از شرکت های دانش بنیان،فعالیت های مثبت فرهنگی، ورزشی،اجتماعی و… را نیز برای ساکنین رقم می زنند.

یک منطقه آزاد موفق می‌تواند با جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش های مولد و همچنین جذب و انتقال تکنولوژی های پیشرفته به کشور و در کنار آن با ایجاد فرصت های شغلی شرایط بسیار مثبتی را جهت توسعه صنعتی و اشتغال ایجاد کند و از سوی دیگر با کمک به کشور برای ورود به بازارهای جهانی و متنوع ساختن صادرات یک کشور و افزایش تولید و ارزش افزوده بخش قابل توجهی از منابع مورد نیاز برای توسعه آن کشور را فراهم کند.

اینها تنها مزیت های  یک منطقه آزاد موفق نیست و علاوه بر این ورود صنعت و سرمایه گذار خارجی می تواند به تربیت نیروهای ماهر منجر شود و از سویی مناطق آزاد ورود کالاهای واسطه ای که برای تولید محصول نهایی نیاز است را به قیمت مناسب تسهیل می کند و این به معنی تسریع در تولید و صادرات است.

ایران با داشتن ۷ منطقه آزاد در منطقه ای قرار گرفته است که ترکیه و امارات متحده عربی با داشتن بیش از ۲۰ منطقه آزاد موفق به جذب سرمایه گذاری های کلان و توسعه اقتصاد خود شوند.

منطقه آزاد انزلی در شمال ایران یکی از مناطق آزاد موفق کشور در توسعه صادرات و افزایش تولید ناخالص داخلی ایران است. این منطقه آزاد در سال ۷۵  در دو بخش جداگانه تعیین شد و در سال ۸۲ منطقه ویژه اقتصادی انزلی به منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی بدل شده و در سال ۸۳ نیز اساسنامه سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفت و محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی در سال ۸۴ از طرف هیئت وزیران تعیین و ابلاغ شد.

این منطقه آزاد ماموریت‌های خاصی از جمله عمران و آبادانی و ارائه خدمات عمومی و رشد و توسعه اقتصاد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، تشویق تولید و صادرات کالا، ورود و حضور فعال در بازارهای منطقه‌ای و جهانی، جذب فناوری‌های جدید و انتقال علم و دانش فنی به عوامل تولید داخلی همسو با توسعه علمی و فناوری‌های جهان، تسریع در فرآیندهای تجاری، اقتصادی و فناوری با ایجاد بستر مناسب جهت انجام آزمایشی طرح‌ها و تعمیم آن به سراسر کشور را در طی سال های گذشته دنبال کرده است.

اقدام هدفدار صداوسیما برای تخریب منطقه آزاد انزلی

چندی پیش شبکه یک سیما در اقدام غیرحرفه ای دست به انتشار تصاویری با عنوان مستند اقتصادی با نام “روایت یک حقیقت”کرد که تعجب کارشناسان اقتصادی و اصحاب رسانه را به دنبال داشت.

در این شبه مستند روای با دغدغه ظاهری وعده نمایندگان و نامزدهای انتخابات مجلس برای ایجاد مناطق آزاد جدید، به سراغ مردم عادی و تعداد فروشنده و تولید کننده پوشاک ناآشنا نسبت به مباحث کلان اقتصادی و تولید و سرمایه گذاری در مناطق آزاد رفت تا نگاه غیرکارشناسی چند کسبه شاکی و تولید کننده پوشاک ناآشنا با سایر بخش های تولیدی و صنعتی را به عنوان روایت حقیقی از متضرر شدن کشور در وجود مناطق آزاد معرفی کند.در ابتدای این مستند مشخص است که از پیش تهیه گزارش علیه منطقه آزاد انزلی مورد نظر بوده است و پس از بیان مقدماتی سطحی و غیرکارشناسی در خصوص کمک مناطق آزاد به واردات و یا قاچاق پوشاک، بدون بررسی وضعیت سایر مناطق آزاد در خصوص منطقه آزاد انزلی بدون ارائه اطلاعات مستند و کارشناسی تنها بر اساس گفته چند کسبه یکی از محلات منطقه آزاد پرداخته شد.

در این مستند چند نفر که تولید کننده پوشاک معرفی شده اند مدعی می شوند مناطق آزاد موجبات واردات بی رویه پوشاک و ضرر اقتصادی به تولیدکنندگان این بخش را فراهم کرده اند. بدون توجه به اینکه واردات پوشاک در سال های گذشته با تصمیم مسئولان کشور ممنوع اعلام شده است باید در نظر داشت که تنها در یک مورد یک واحد تولیدی پوشاک در منطقه آزاد انزلی ۴ سال به عنوان صادر کننده نمونه کشوری معرفی شده است و با صادرات میانگین ۲۰ میلیون دلاری و اشتغالزایی ۱۵۰۰ نفر را فراهم کرده است.

در این مستند همچنین بدون در نظر گرفتن آمار، خواستن نظر و مصاحبه با مسئولین استان یا منطقه آزاد انزلی و یا حتی انعکاس نظر کسبه و اهالی منطقه که از وجود منطقه آزاد انزلی برای توسعه کسب و کار خود بهره گرفته اند به مصاحبه با چند کسبه  که تعداد آنها کمتر از انگشتان یک دست بود اکتفا شده و در نهایت این گونه قلمداد شد که مردم انزلی از شکل گیری منطقه آزاد ناراضی هستند.

اما برای اینکه بدانیم آیا منطقه آزاد انزلی در توسعه صادرات و سرمایه گذاری موفق بوده است نگاهی به آمار رسمی کشور در خصوص عملکرد این منطقه در سال گذشته می اندازیم.

پیش از آغاز سال ۹۸ منطقه آزاد انزلی در ۱۲ ماهه سال ۹۷  نزدیک به ۸۱ مجوز سرمایه گذاری صادر کرده بود که میزان سرمایه گذاری محقق شده در این منطقه از رقم ۱۰۰۷۹ میلیارد ریال بیشتر بوده است و این رقم نمایانگر افزایش ۲۰ درصدی دستورالعمل‌های این شاخص است.

از رشد ۳۶ درصدی سرمایه گذاری تا رشد ۶۴۳ درصدی ارزش صادرات

همچنین در ده ماهه سال ۹۸ در حوزه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، با وجود مشکلات در حدود ۱۰۷۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری محقق شده داخلی در منطقه آزاد انزلی به وقوع پیوست که در مقایسه سال گذشته ۳۶ درصد افزایش داشته است

حجم صادرات ناشی از تولید در واحدهای تولیدی منطقه آزاد انزلی در سال ۹۷ از رقم ۳۵ میلیون دلار گذشت و به ۳۵.۴ میلیون دلار رسید و گزارش‌ها از این آمار در دو ماهه نخست سال ۹۸ نشان داد طی این مدت ۸.۴ میلیون دلار از کالاها و خدمات تولید شده در واحدهای تولیدی و خدماتی منطقه آزاد انزلی صادر شده که در برابر ۱.۱۳ میلیون دلاری که در دو ماهه ابتدایی سال گذشته صادر شد بیانگر رشد ۶۴۳ درصدی است.

نقش کلیدی در تامین کالاهای اساسی کشور

با برقراری تحریم های ظالمانه علیه ایران و سخت شدن واردات کالاهای اساسی که مورد نیاز کشور است منطقه آزاد انزلی توانسته نقش مهمی را در تامین ارزان کالاهای اساسی کشور که مشمول تحریم شده اند ایفا کند.  قرار گرفتن منطقه آزاد انزلی در مسیر عبوری کریدورهای بین المللی  مزیتی برای این منطقه است که در پی آن به منظور بهره برداری از چنین مزیتی، تلاشهای موثری در جهت تأمین کالای اساسی از طریق کشورهای عضو اوراسیا از جمله روسیه و قزاقستان و..  بیش از ۱۵۳ هزار تن روغن، ۶۲۶ هزار تن غلات، ۱۵۲ هزار تن چوب و حدود ۳۰۰۰ teu و ۹۸ هزار تن نیز سایر اقلام مورد نیاز کشور از طریق این منطقه وارد کشور شده است.

علی رغم تحریم های اقتصادی، مجتمع بندری کاسپین در سال ۹۸ با تخلیه و بارگیری ۱۱۷ کشتی از اهداف برنامه ریزی شده پیشی گرفت و این درحالیست که سال گذشته ۲۰ کشتی در این بندر پهلو گرفته است.

دست یابی به این آمار بیانگر رشد مبادلات تجاری در قالب تامین کالاهای اساسی کشور نظیر انواع غلات و روغن خوراکی و همچنین دام زند، انواع لاستیک خودرو،مواد غذایی و شیمیایی، چوب و نیز تأمین مواد اولیه واحدهای تولیدی کشور با ارزش وزنی حدود ۲۵۰ هزار تن و صادرات مشقات نفتی ، مواد غذایی، صنایع دستی ، مصالح ساختمانی، ماشین آلات و محصولات ایرانی به کشورهای حاشیه دریای خزر و کشور چین با ارزش وزنی حدود ۲۲ هزار تن بوده است.

موفقیت منطقه آزاد انزلی در ترانزیت کالا

یکی از زیرساخت های ترانزیتی منطقه آزاد انزلی مجتمع بندری کاسپین است.مجتمع بندری کاسپین بزرگ‌ترین پروژه زیرساختی در میان مناطق آزاد و به عنوان چشم‌اندازی روشن در معادلات ترانزیتی کشور محسوب می شود که احداث آن از سال ‌۸۸ آغاز شد و امکانات بندری آن مشتمل بر ساختمان‌های اداری ـ خدماتی، انبارها، محوطه نگهداری کالا، برج مراقبت، منطقه نگهداری کالای فله‌ای مایع، منطقه نگهداری کالای فله‌ای خشک، منطقه کانتینری، منطقه نفتی، محدوده صنعتی، بخش پارکینگ، ترمینال مسافری و محوطه حمل نقل ریلی است.

مهرماه سال گذشته انعقاد توافق نامه همکاری سازمان منطقه آزاد انزلی و بندر اکتائو قزاقستان به منظور جذب بار بیشتر از مسیر کریدور بین المللی چین، قزاقستان، ایران، کمک به توسعه همکاری‌ها در زمینه ارائه خدمات بندری به تجار و بازرگانان دو کشور و توسعه خط کشتیرانی حمل و نقل کانتینری بین بندر کاسپین و بندر اکتائو قزاقستان صورت گرفت.

همچنین در دوازدهمین کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و قرقیزستان که آذرماه ۹۸ برگزار شد تفاهم‌نامه‌ ۱۰۴ ماده ای همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، علمی، فنی و فرهنگی ایران و قرقیزستان از سوی وزرای راه دو کشور به امضا رسید و منطقه آزاد انزلی محور توسعه روابط اقتصادی و ترانزیتی معرفی شد.

همچنین با حضور دکتر روزبهان در رأس سازمان منطقه آزاد انزلی رشد و توسعه تبادلات تجاری این منطقه و ایران با منطقه اوراسیا که بازار مصرفی ۴۰۰ میلیون نفری را در نزدیکی ایران فراهم کرده است در دستور کار سازمان قرار گرفت.

با انعقاد تفاهم نامه های مشترک بین المللی از سوی این سازمان و راه اندازی کریدور جدید چین–قزاقستان–ایران (بندر کاسپین) با محوریت این منطقه و حضور در کمیسیون های مشترک کشورهای منطقه، استفاده از ظرفیت های اوراسیا، مجتمع بندری کاسپین موفق شد علاوه بر تأمین نیازهای داخلی کشور اقدام به صادرات محصولات و کالاهای ایرانی به کشورهای مسیر کریدور کند.

براساس آمار سال ۹۸ TEU ۸۴۶ کانتینر کالا به مقصد نهایی چین صادر و TEU۲۹۰۲ کانتینر از مبدأ چین به این مجتمع بندری وارد شده است.

هم اکنون این مجتمع بندری با سه پست اسکله فعال در حال ارائه خدمات است و طبق پیش بینی های انجام شده در سال آینده دو پست اسکله دیگر نیز مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.

باتوجه به ظرفیت تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و با توجه به مزیت های مناطق آزاد کشور، این مجتمع بندری در آینده نزدیک به عنوان هاب ترانزیت کالا با کشورهای عضو آن اتحادیه تبدیل خواهد شد.

اقدامات منطقه آزاد انزلی در بحران کرونا

یکی از مواردی که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد کمک مناطق آزاد به فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی در محیط پیرامونی و نقش مناطق آزاد در برون رفت از بحران ها فراهم کردن زیرساخت ها و نیازهای کشور در کوتاه ترین زمان و با کم ترین هزینه است.

با آغاز شیوع بحران کرونا  و در راستای تأمین نیاز استان به محصولات پزشکی، چند شرکت شرکت حاضر در منطقه آزاد انزلی که  از تولید کنندگان پوشاک با تغییر خط تولید اقدام به تولید ماسک و لباس پزشکی کردند. همچنین منطقه آزاد انزلی موفق شد با تامین به موقع مواد اولیه مورد نیاز برای تولید تجهیزات پزشکی به کنترل بیماری کرونا کمک کند.

همچنین یکی از  واحد صنعتی منطقه آزاد انزلی که مبادرت به تولید عطر با سرمایه گذاری بخش خصوصی خارجی می کرد با توجه به شیوع ویروس کرونا با انجام هماهنگی‌های لازم از سوی سازمان منطقه آزاد انزلی و دانشگاه علوم پزشکی، اقدام به اصلاح پروانه بهره برداری، صدور پروانه ساخت محصول و تامین الکل مورد نیاز جهت تولید محلول ضد عفونی دست کرد.

علاوه بر این در هفته دوم شیوع کرونا سازمان منطقه آزاد انزلی با همکاری سرمایه گذار بخش خصوصی خارجی، موفق شد ۲۵۰ هزار جفت دستکش و ۱۰۰ هزار عدد ماسک به دانشگاه علوم پزشکی گیلان تحویل دهد.

یکی دیگر از شرکت هایی که در این منطقه اقدام به تولید آب آشامیدنی ویتامینه می کرد با هماهنگی منطقه آزاد انزلی و برای کمک به حوزه بهداشت و درمان کشور خط تولید خود را به  محلول ضد عفونی پرکلرین تغییر داد.

تهیه شش دستگاه مانیتورینگ پرتابل توسط منطقه آزاد انزلی و تحویل آن به بیمارستان شهید بهشتی شهرستان بندر انزلی یکی دیگر از اقدامات موثر این سازمان در کمک رسانی به منطقه و کشور در بحران شیوع کرونا است.

توزیع ۵۰۰۰ بسته حمایتی شامل ۲ هزار لوازم بهداشتی اهدایی به بیمارستان های استان مشتمل بر ماسک،دستکش،کلاه یکبار مصرف،کاور کفش، الکل۷۰٪، انواع مایع های ضد عفونی و بهداشتی، دستمال کاغذی،انواع لباس های مورد نیاز کادر درمانی مانند لباس ایزوله، لباس پرستاری،کاور آستین،کپسول اکسیژن،شیلد محافظ صورت، مایع سطوح و گان در سطح مراکز درمانی و ۳ هزار بسته مواد غذایی، شامل کالاهایی چون روغن مایع، چایی،رب،ماکارانی، سویا،پنیر،قند و شکر  در میان مردم نیازمند توسط یکی واحدهای تجازی حاضر در این منطقه از دیگر تاثیرات مثبت منطقه آزاد انزلی در بحران شیوع کرونا بود.

همچنین این سازمان به منظور کمک به کاهش‌ مشکلات پیش آمده ناشی از ویروس کرونا، ۱۸۵۲ خانواده تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی در سطح منطقه و مناطق همجوار شناسایی و در مجموع مبلغی بالغ بر چهار میلیارد ریال از سوی این سازمان به حساب سرپرستان خانواده تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی استان واریز کرد.

معرفی فرصت های جدید سرمایه گذاری در منطقه آزاد انزلی مبتنی بر جهش تولید

چندی پیش وحید طالب پور،معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان، از تهیه و به روز رسانی بسته فرصتهای جدید سرمایه گذاری منطقه آزاد انزلی همزمان با نامگذاری سال ۹۹ با نام و رویکرد جهش تولید از سوی مقام معظم رهبری خبر داد.

وی با بیان اینکه فرصت‌های سرمایه گذاری جدید امکان سنجی از سوی این سازمان در قالب ۴۴ طرح و پروژه تعریف شده، اظهار داشت: طرح های احصاء شده برای سرمایه گذاری در سطح محدوده منطقه آزاد انزلی،بر اساس زیرساخت های ایجاد شده از سوی سازمان و بخش خصوصی، که بر ظرفیت ها و توانمندی های این منطقه در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری افزوده، پتانسیل‌های جغرافیایی، فعال شدن کریدورهای بین المللی و نقش محوری این منطقه در ارتباط با روابط ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازتعریف شده است.

سخن پایانی:

افزایش میزان صادرات و مبادلات در بازارهای بین المللی به عنوان دلیل اصلی وجود مناطق آزاد اقتصادی مطرح می شود. پیاده سازی استراتژی های صنعتی شدن در کشورهای در حال توسعه از یک سو و محدودیت کشش بازارهای داخلی از سوی دیگر، این کشورها را مجبور به ورود در عرصه های بین المللی از طریق افزایش صادرات کرده است. از این رو راه وجودمناطق آزاد اقتصادی یکی از مهمترین روش های دستیابی به بازارهای بین المللی جهت صادر کردن تولیدات خارجی است.

مشکلات موجود در تعادل تراز تجاری کشورهای درحال توسعه که در اغلب آنها واردات بیشتر از صادرات صورت می پذیرد که در اثر واردات بخش عمده ای از مواد خام مورد نیاز صنایع داخلی و کالاهای واسطه ای در فرآیند تولید بوجود می آید، این کشورها را بر آن داشته است تا با احداث مناطق آزاد اقتصادی و درآمد ناشی از افزایش صادرات به تراز تجاری خود سامان بخشند.

بنگاه های فعال در مناطق آزاد اقتصادی بیشتر از سایر بنگاهها با دنیای خارج در ارتباط هستند از این رو می توان از آنها به عنوان پیشران های انتقال فن آوری ها و نوآوری های روز آمد جهان مدرن، به داخل مرزهای کشور بهره گرفت. بنگاههای فعال در این مناطق قادرند تا از طریق الگوبرداری از بنگاههای موفق بین المللی، به دانش های فن آوری و مدیریتی، مهارت های شغلی و بهره گیری از متخصصین خارجی در شرکت های داخلی موجود در مناطق آزاد دست پیدا کنند.