به گزارش‌‌‌‌‌ندای گیلان به نقل از خبرگزاری فارس، انتشارات سوره مهر حوزه هنری، در کنار کتاب های مختلف ادبی و هنری که منتشر می کند، اهتمام ویژهای در انتشار آثار پژوهشی برای محققان و دانشپژوهان نیز دارد. در این یادداشت به چهار جلد کتاب از مجموعه کتاب های هنر و تمدن اسلامی اشاره می کنیم که از سوی این انتشارات به دست مخاطبان رسیده است.

حکمت اُنسی و زیبایی شناسی عرفانی هنر اسلامی تالیف زندهیاد دکترمحمد مددپور و از آخرین آثار تألیف شده اوست که سوره مهر به منظور تجلیل وی و ماندگار کردن اندیشه او به بازار اندیشه و فرهنگ عرضه کرده است.

این کتاب در2 باب حکمت هنراسلامی و تاریخ هنراسلامی مقوله زیباییشناسی هنر اسلامی را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. باب اوّل شامل چهار فصل با عناوین: حکمت انسی و معرفت شناسی هنر اسلامی؛ سرآغاز حکمت هنر؛ هنر حقیقی و حکمت دینی و ادوار هنری است. باب دوّم نیز از چهار فصل زمینه های پیدایی هنر اسلامی؛ هنر اسلامی و غیبت اولیای معصوم؛ هنر مسیحی بیزانسی و صور مختلف هنر اسلامی تشکیل شده است. در تالیف این کتاب از منابع علمی ایرانی، اسلامی و منابع لاتین بهره برده شده است.مرحوم مددپور در مقدمه کتاب چنین آورده است: هنر اسلامی مانند هر هنر دینی دیگری اصل و جوهرش انتقال پیام الهی از طریق واسطههای خیالی و حسی هنری است بدون تفکیک اثر هنری از پیام الهی. از اینجا در هنر اسلامی زیبایی شناسی صرفا حسی و تزئینات تجملی محض، جایگاهی اصیل ندارد و امری حاشیهای است. درحقیقت جنبه دکوراتیو و زیبایی شناسانه هنر اسلامی فرع بر اصل و گوهر پیام و وحی الهی نبوی و ولوی است. در جایی دیگر مرحوم مددپور با اشاره به غفلت متفکران اسلامی نسبت به نقد معنی و حکمت هنر چنین میافزاید: حکمای اسلامی کمتر در مقام تفصیل و پرسش حکمی و فلسفی از ذات و ماهیت هنر بودند؛ از اینجا ادبیات و متون اسلامی با مبانی فلسفی وعرفانی و کلامی این پرسش روی به تقلیل نهاده است. بسیاری از این متفکران از حد ارسطو و افلاطون در فن شعر و جمهور یا همان Politeia فراتر نرفتند؛ البته حکمای اُنسی عرفا ازجمله عطار، مولانا، حافظ و بیدل از این حکم مستثنی هستند.

کتاب تجلی معنا در هنر اسلامی را جاناتان بلوم، شیلا بلر، کارل جی دوری، ریچارد جی دوری، ریچارد اتینگهاوسن و اولگ گرابر به نگارش درآوردهاند و اکرم قیطاسی آن را ترجمه کرده است. در این کتاب تاریخ اسلامی را به سه دوره تقسیم بندی کرده اند؛ دوره اول ریشه های اسلام و ظهور جوامع اسلامی را تا سال 900 میلادی دربرمیگیرد. طی این دوره، بیشتر سرزمین های اسلامی تحت فرمانبرداری یک خلافت واحد که در عربستان، سوریه یا عراق حکومت می کردند یکپارچه بودند.دوره دوم، فروپاشی خلافت در قرن دهم و ظهور قدرت های منطقه ای متعددی را با سنت های هنری مشخصی در بر می گیرد. در دوره سوم، بیشتر سرزمین های اسلامی تحت فرمانبرداری حکومت یکی از ابرقدرت های عظیم امپراتوری قرار داشتند. این کتاب یک بیان روایی است که به بسیاری از جنبه های مهم فرهنگ اسلامی می پردازد، به ویژه جنبه هایی که به طور بصری در معماری و دیگر هنرها جلوه می کنند. در هر فصل یک چارچوب تاریخی تقریبی در نظر گرفته شده که نویسندههای متفاوتی آن را اجرا کرده اند.

این کتاب به ذکر تاریخ مختصر دو رشته برتر اسلامی، یعنی معماری و موسیقی، با رویکردهای فلسفی و عرفانی می پردازد و محصول تحقیقات و مطالعات نویسنده در نگارش رساله دکترا تحت عنوان تجلی وحدت وجود در هنر و معماری اسلامی ایران و هند است.

نگارنده این کتاب دکترحسن بلخاری قهی است که نویسنده، پژوهشگر و مدرس ایرانی فعال در زمینه فلسفه هنر و حکمت شرق است. او استاد و مدیر گروه مطالعات عالی هنر در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران و نیز عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. او همچنین در آذرماه 1394 به عنوان پژوهشگر برتر کشوری در رشته هنر برگزیده شد.

این کتاب را روبرت ایروین تالیف کرده و رویا آزادفر آن را به فارسی ترجمه کرده است. جالب است که گاهی غربیها پیشتر و بیشتر از مسلمانان به بررسی و مطالعه هنرهای اسلامی توجه نشان دادهاند و در زمینه هنرهای اسلامی، پژوهشهای علمی و کارشناسی را بنیان نهادهاند. پژوهشگران و مجموعهداران غرب در قرنهای اخیر به جمعآوری آثار باستانی جهان اسلام پراختند و به گسترش و توسعه هنر و معماری اسلامی توجه نشان دادند؛ یکی از پژوهشگران روبرت ایروین نویسنده برجسته انگلیسی است. او در این کتاب بررسی جامع و کاملی از هنرهای اسلامی کرده که بخش جداناپذیری در تاریخ و تمدن اسلامی است.این کتاب که یکهزار سال، از زمان ظهور اسلام در قرن هفتم تا دربارهای باشکوه شاهان صفوی در قرن هفدهم را در بر میگیرد، شامل شاهکارهای آشنایی است که نشانگر اوج تجمل و ذائقه درباری است. همچنین نویسنده در این کتاب، نامهها، آثار مکتوب، اشعار، رسالات علمی و تأملات عرفانی را بررسی میکند. مباحث فصلهای کتاب از این قرار است: پیشینه تاریخی؛ جهان اسلام؛ معماری مذهبی و غیرمذهبی؛ هنر و ذوق هنری؛ زندگی کاخ نشینی، هنرمندان، اصناف، دانش فنی؛ هنرهای مربوط به کتاب؛ جهان اسرارآمیز و همچنین ماورای مرزهای اسلام.انتهای پیام/