نداي گيلان: گیلان بعنوان پرباران ترین استان کشور طی 50 سال اخیر شاهد کاهش متوسط سرانه آب قابل دسترس از حدود هفت هزار متر مکعب به دو هزار و 776 متر مکعب بوده است .این در حالی است که جمعیت استان در همین مدت چند برابر افزایش یافته و میزان آب مورد استفاده در مصارف مختلف خانگی، کشاورزی و صنعتی چند برابر شده است .
از سویی گرچه متوسط بارندگی گیلان، یکهزار و 61 میلیمتر در سال است اما بیش از 75 تا 80 درصد آب تجدید شونده گیلان نابهنگام بوده و در فصل غیر زراعی جریان دارد .
از این رو کارشناسان هشدار داده اند که باتوجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان در صورت فقدان برنامه ریزی مناسب برای مهار و عدم بهره برداری و مدیریت بهینه ، بروز تنش های آبی در پرباران ترین استان کشور نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود.
* دست و پنجه نرم کردن گیلان با کم آبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان در این باره گفت : کشور ما کم آب است و متوسط بارندگی سالانه از 245 میلی متر در آخرین ارزیابی ها به 204 میلی متر و منابع آب تجدید پذیر از 130 میلیارد متر مکعب به 104 میلیارد متر مکعب رسیده است .
سیف الله آقا بیگی متذکر شد: سرانه آب تجدید پذیر ایران از مرز یکهزار و 700 مترمکعب عبور کرده و کشور ما وارد دوره تنش آبی شده و گرچه گیلان از پرباران ترینهای کشور است ولی تهدید کمبود آب شیرین برای همه ما وجود دارد .
وی خاطرنشان کرد: در گیلان گرچه ما کاهش بارندگی نداشتیم اما توزیع بارندگی ناهمگون بود و پراکندگی بارش در فصول مختلف یک نواخت نبود و قسمت اعظم بارش در فصل پاییز و زمستان صورت گرفت و در فصل زراعی (اردیبهشت ،خرداد ،تیر ) که نیاز به آب داشتیم کاهش شدید بارندگی را شاهد بودیم .
وی با بیان این که بخش زیادی از آب مورد نیاز کشاورزی از خارج از استان و حوزه قزل اوزن تامین می شود گفت : شاهد کاهش 56 درصدی روان آبهای سطحی قزل اوزن و سفیدرود هستیم .
اقا بیگی اظهار کرد: میزان ورودی آب به سفیدرود از یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب طی 15 سال گذشته به یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب رسیده و بدین خاطر شاهد کاهش جدی آب هستیم .
*منابع آبی چه می شوند
براساس بررسی های کارشناسان افزون بر 90 درصد آب استحصالی در کشور به بخش کشاورزی ، شش درصد در بخش صنعت و حدود دو تا چهار درصد در بخش مصارف خانگی(شرب) مصرف می شود ، و از کل آب کشاورزی(همان 90 درصد) افزون بر 60 درصد هدر می رود .
از سوی دیگر پنج تا شش درصد منابع آبی یعنی نزدیک 300 میلیون متر مکعب در سال به مصرف شرب می رسد و راندمان آب در بخش آب شرب نیز حدود 70تا 75 درصد با 30 درصد تلفات همراه است .
عمده منابع آب شرب گیلان از طریق سد شهر بیجار (حدود 70 درصد جمعیت شهری استان گیلان ) و چاهها و چشمه ها و حدود 350 حلقه چاه عمیق ، نیمه عمیق و فلمن تامین می شود .
متخصصان این بخش ، اساسی ترین مسئله در برنامه ریزی منابع آب را ایجاد تعادل منطقی بین این منابع محدود، با مصارف فزاینده می دانند .
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان متذکر شد: باید از ارزش حیاتی و ذاتی و اقتصادی آب در همه زمینه ها استفاده و آن را متناسب با نیاز هر بخش و مطابق معیارها و مقیاسهای جهانی مصرف کنیم .
آقا بیگی تصریح کرد : میزان تولید محصول خشک به ازای هر متر مکعب مصرف آب در کشور ما در حال حاضر حدود هشت دهم 0.8 تا یک کیلوگرم است در حالی که در دنیا دو و نیم کیلوگرم 2.5 است .
وی افزود: همچنین در بخش آب شرب تلفات آب در دنیا به طور متوسط 12 تا 15 درصد است ولی در ایران 25 تا 30 درصد و در برخی نقاط حتی بیش از این است .
شرکت آب منطقه ای گیلان ، احداث سدهای مخزنی چند منظوره با نقش اصلی تنظیم جریان رودخانه ها و تأمین نیازهای شرب، صنعت، کشاورزی، محیط زیست، تولید انرژی برق آبی و کنترل سیلاب را از عوامل مهم در ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب در استان می داند .
آقا بیگی ، تکمیل پروژه های آبی دارای پیشرفت فیزیکی مناسب به ویژه احداث چهار سد لاستیکی در شهرهای رشت، لاهیجان، آستانه و لنگرود ، تکمیل چاهها و ایستگاههای پمپاژ را از جمله اقدامات برای دستیابی به پایداری آب به وی‍ژه در بخش زراعی عنوان کرد .
وی با اشاره به این که با توجه به تراکم جمعیت در گیلان و ورود گردشگران تقویت زیرساختهای بخش آب برای 50 سال آینده مورد نظر دولت است اظهار کرد : با راه اندازی و بهره برداری از سد شهر بیجار 150 میلیون متر مکعب از بهترین آبهای کشور با حداکثر کیفیت در حد استانداردهای ملی و بین المللی برای مصارف شرب و بهداشتی و بخش کوچکی هم برای مصارف کشاورزی حق آبه اراضی پایین دست در اختیار مردم قرار می گیرد .
وی تصریح کرد : در زمینه کشاورزی نیز تکمیل سدهای لاستیکی و سد مخزنی از جمله پل رود در شرق گیلان ، رحیم آباد در حال انجام است که اواخر سال 95 آبگیری می شود .
اما صرف نظر از کنترل و مهار آب، کاهش تلفات و ارتقای بازده آبیاری نیز از گام های اساسی در بهره برداری از منابع آب محسوب می شود .
به اعتقاد کارشناسان بهره گیری از سیستم های نوین آبیاری جهت استفاده مناسب و معقول از آب در بخش کشاورزی از عوامل مهم صرفه جویی است .
همزمان با استفاده از سیستم های جدید، اعمال کنترل های لازم جهت دست یابی به حداکثر راندمان نیز می بایست مد نظر قرار گیرد.
از این رو به منظور رسیدن به حداکثر راندمان از شبکه های احداث شده، نگهداری سیستم های آبیاری براساس اصول طراحی اولیه و استفاده از شیوه های نوین آبیاری نیز از الزامات است .
باید بپذیریم که میزان آب در مقیاس کلی فوق العاده کم است و بهترین راه برای ایجاد تعادل و حفظ منابع ارزشمند آب اصلاح رفتار مصرف در بخش کشاورزی و مصارف خانگی و صنعتی جلوگیری از هدر رفت و آلوده شدن آن است .
آب که نباشد یا آلوده و غیرقابل مصرف باشد گیلان سرسبز پرباران نیز تبدیل به سرزمینی خشک و بی بار می شود .