به گزارش‌‌‌‌‌ندای گیلان به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، سال گذشته و پس از سپری شدن چند ماه از تکنرخی کردن بنزین در خرداد ماه 94، مسئولان شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران با استفاده از آمار مصرف بنزین و کند شدن رشد مصرف آن نسبت به آن چیزی که خودشان پیشبینی میکردند، این طور عنوان کردند که سیاست تک نرخی کردن سوخت باعث کاهش مصرف شده است و در نتیجه این اقدام را به عنوان یک موفقیت بزرگ مطرح کردند.در برخی اظهارنظرهای دیگر هم کاهش قاچاق را به تکنرخی کردن بنزین ربط دادند، اما آیا به لحاظ منطقی میتواند ارتباطی میان تکنرخی کردن بنزین و کاهش قاچاق و مصرف آن وجود داشته باشد، یا آنچه به زعم مسئولان رخ داده، ناشی از افزایش قیمت بنزین در داخل و کاهش قیمت نفت بوده و نه تک نرخی شدن بنزین؟آمار نشان میدهد، میانگین مصرف بنزین در سال 94، با 2.1 درصد رشد نسبت به سال 93، به 71 میلیون لیتر در روز رسید، اما سید ناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فراوردههای نفتی ایران، این رشد را کمتر از حد مورد انتظار میداند و درنتیجه معتقد است تکنرخی کردن بنزین سبب کنترل مصرف شده است. اما در مورد این ادعا باید گفت: اولاً ایشان به جای مقایسۀ افزایش مصرف با یک سال قبل، در اقدامی عجیب، آن را با دو سال قبل مقایسه کرده اند.چنانکه اگر رشد 2.1 درصدی را با رشد مصرف در سال 93 مقایسه کنیم مشخص میشود، میزان رشد مصرف بنزین در سال قبل، 0.4 درصد نسبت به سال 93 افزایش داشته است.ثانیاً به اذعان خود آقای سجادی، آمارها به خوبی نشان میدهد، که اصلیترین علت در کنترل مصرف بنزین در دهۀ اخیر، اجرای طرح سهمیهبندی بنزین بوده است.به عبارت دقیقتردر سال 86، پس از اجرای نظام دو نرخی، رشد شتابان 10 درصدی تقاضای بنزین متوقف شد و مصرف بنزین بیش از 12 درصد کاهش یافت، اما بعد از تکنرخی شدن بنزین در سال 94، مصرف بنزین نه تنها کم نشد، بلکه 2.1 هم رشد داشت.نمودار فوق نشان میدهد، میانگین رشد مصرف بنزین در طول تمامی سالهای بعد از سهمیهبندی، منفی بوده است، اما در سالهای 90 تا 94، مصرف بنزین رو به افزایش گذاشته است که علت اصلی آن هم توقف اجرای قانون هدفمند کردن یارانهها و غفلت از تاثیر نظام دونرخی است. حال چگونه مسئولان شرکت پخش معتقدند میشود در یک زمان، دونرخی کردن بنزین مصرف آن را کاهش دهد و در زمان دیگر، تکنرخی کردن آن مصرف را کنترل کند؟بنابراین، برخلاف آنچه این مسئولان اعلام میکنند، این نظام دونرخی و سهمیهبندی است که به عنوان یک اهرم روانی در کنترل مصرف افراد و تنبیه پرمصرفها موثر است و نه تکنرخی کردن بنزین؛ چرا که با تکنرخی کردن، اهرم روانی کنترل مصرف و انگیزۀ استفاده از سی.ان.جی، از بین میرود.عدهای از مسئولان شرکت ملی پخش فراوردههای نفتی ایران و کارشناسان کاهش رشد مصرف بنزین در استانهای مرزی را دلیلی بر کاهش قاچاق دانسته و آن را تاثیر تک نرخی شدن این فراوردۀ نفتی میدانند، اما در این مورد ذکر دو نکته لازم است:اولاً اصلیترین عاملی که در چند سال گذشته سبب کاهش چشمگیر قاچاق بنزین شد، استفاده از کارت سوخت بود. چرا که توزیع کارتی بنزین در سال 86، شفافیت عرضه را ارتقاء داد و از سوء استفادهها جلوگیری کرد. مسئولان سابق و همچنین مسئولان فعلی همگی بر نقش کارت سوخت در کنترل قاچاق تاکید دارند. بنابراین قبل از تکنرخی کردن بنزین هم قاچاق آن چندان گسترده نبوده است.ثانیاً سید ناصر سجادی، خود اذعان کرده است که علت جذابیت نداشتن قاچاق در شرایط کنونی، افت قیمت نفت است. بنابراین تکنرخی کردن بنزین بهخودی خود هیچ تاثیری بر کاهش قاچاق ندارد.بنابراین نمیتوان هیچ رابطۀ منطقی میان کاهش قاچاق و تکنرخی کردن برقرار کرد. بلکه بیم آن میرود که با حذف سهمیهبندی و در پی آن حذف کارت سوخت، شفافیت عرضه از بین برود و در آیندهای نهچندان دور، با افزایش قیمت نفت و فراوردهها، قاچاق افزایش یابد.در مجموع به نظر میرسد آنچه مخالفان سهمیهبندی، به عنوان آثار مثبت تکنرخی کردن بنزین کردن عنوان میکنند اولاً در مورد کاهش مصرف بنزین صحت ندارد و ثانیاً در مورد کاهش قاچاق، حداکثر میتوان گفت ناشی از کاهش قیمت نفت و افزایش قیمت بنزین (از 700 به 1000 تومان) بوده و نه تکنرخی کردن آن.محسن دانشمندانتهای پیام/ب