یادداشت ندای گیلان:هدف کشاورزی ارگانیک، ضمن حفاظت از حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصول با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی است. در واقع هدف این سیستم کشت، حفظ و نگه‌داری منابع میباشد. به بیان دیگر، کشاورزی ارگانیک نگرشی علمی و نوین به آن چیزی است که اجداد ما به آن عمل می‌کردند. در کشاورزی ارگانیک تاکید بیشتری بر استفاده از نهاده‌های درون مزرعه‌ای، باغی و طبیعی همانند کود سبز، کود دامی، بقایای گیاهی، تناوب زراعی، کشت مخلوط و … می‌شود و محصول سالم با کیفیت مطلوب و طبیعی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار میگیرد. این نوع محصولات برای خریداران با برچسب ارگانیک یا زیستی مشخص می‌شوند و قیمت آن‌ها در بازار گرانتر از سایر محصولات است. توصیه‌های پزشکان و متخصصان سلامت غذایی درباره خطرات فراوان باقیمانده‌ی غیرمجاز کود و سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی و هشدارهای کارشناسان محیط زیست درباره‌ی آلودگی‌های خطرناک طبیعت از جمله آلودگی مخازن آب زیرزمینی و خاک مزارع و باغ‌ها به خوبی نشان می‌دهد که این نوع کشاورزی باید به عنوان یکی از اولویت‌های سیاست‌های عمومی بخش کشاورزی، مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.

چای یک کالای استراتژیک و از اقلام مصرفی تمام اقشار جامعه است. چای پرمصرف‌ترین نوشیدنی پس از آب در جهان و یکی از با اهمیت‌ترین محصولات نقدینه‌آفرین در بخش کشاورزی است. چای همواره در سبد پذیرایی خانوارهای ایرانی دارای جایگاه ویژه ای بوده است. در حال حاضر، حدود ۲۸ هزار هکتار باغ چای در دو استان گیلان و مازندران قرار دارد که از این مقدار حدود ۲۵ هزار هکتار مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. تعداد خانوارهای چایکار در این دو استان بالغ بر۵۰ هزار خانوار بوده که اگر تعداد هر خانوار را به فرض میانگین جمعیت هر خانوار چهار نفر در نظر بگیریم بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر در بخش کشت چای و چیزی در حدود دو هزار خانوار نیز در بخش کارخانجات تولید چای خشک و مشاغل مرتبط با آن اشتغال دارند که در کل برآورد میشود در حدود ۱۰۰ هزار خانوار یا نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت چای از مرحله کاشت، داشت، برداشت و تولید برگ سبز چای تا عرضه به کارخانجات چای‌سازی، صنایع بسته بندی و بخش خدمات توزیع و فروش اشتغال دارند.

امروزه زندگی سالم به یکی از دغدغههای اصلی مردم تبدیل شده است. یکی از بخشهای مهم یک زندگی سالم طبیعی بودن و سالم بودن محصولات غذایی میباشد. چای، بخش مهمی از مصارف روزانهی هر ایرانی است که جایگاه ویژهای در میان مردم ما دارد. سالم بودن و ارگانیک بودن چای یکی از نکتههایی است که هر طرفدار چای به دنبال آن است تا از طعم واقعی چای سالم لذت ببرد.

ارگانیک بودن چای به این معنی است که درختچه چای به شکل تراریخته نباشد و تغییر ساختار ژنتیکی در آن صورت نگرفته باشد و در شرایط طبیعی آب و هوایی و در خاک مناسب و دست‌کاری نشده رشد کند و تولید شود و هم‌چنین در مراحل پس از تولید نیز رنگ و عطر و شکل خود را داشته باشد و به چای، انواع اسانس و رنگ شیمیایی برای افزایش رنگدهی زده نشده باشد. چای ارگانیک به انواعی از چای گفته می‌شود که در هیچ‌کدام از مراحل تولید آن از کودهای شیمیایی به وفور، آفت‌کش‌ها یا سایر مواد شیمیایی استفاده نشود و کاملاً طبیعی و سالم رشد کند و برداشت شود.

در حال حاضر باغ‌های چای در شمال کشور بهویژه در کوه‌پایه ها وجود دارند که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی از هیچ‌گونه سمی برای تولید برگ سبز چای استفاده نمی‌کنند و حداقل مصرف کودهای شیمیایی را دارند و می‌توان واژه ی چای ارگانیک را به محصولات تولیدی این باغ‌ها نسبت داد. زمستانها به جهت دمای زیر صفر در کوه‌پایه‌های استانهای شمالی کشور به طور طبیعی تمام عوامل خسارت‌زای گیاه چای در سرمای زیر صفر درجه یا از بین میروند و یا این ‌که غیرفعال می‌شوند و در کشورهای نزدیک به خط استواست که به جهت گرمای یکنواخت در طول سال به ناچار به وفور از سموم شیمیایی برای از بین بردن عوامل خسارت‌زای گیاه چای استفاده میکنند. از دلایل دیگر اطلاق واژهی ارگانیک به این باغ‌های چای آن است که تغییر ساختار ژنتیکی در این باغ‌ها صورت نگرفته است. وضعیت ارگانیک بودن چای ایرانی در مرحله برداشت نیز اینچنین است که از اردیبهشت ماه تا اوایل پاییز تقریباً به مدت شش ماه در سال به شیوه‌های سنتی و طبیعی صورت میگیرد و حدود ۹۰ درصد باغ‌های چای شمال کشور کوه‌پایهایست و به دلیل دارا بودن آب و هوایی معتدل، مرحله برداشت چای ایرانی در طبیعیترین حالت ممکن اتفاق میافتد و این در حالی است که در بیشتر جاهای دنیا در این فصل و در مرحله برداشت چای برای در امان بودن کشاورز از نیش انواع پشهها و مگس‌های وحشی موجود در باغ‌های چای و هم‌چنین مبارزه با آفات و بیماری‌های چای، به ناچار از سموم شیمیایی استفاده میکنند تا بتوانند چای را برداشت کنند و قطعاً مقداری از این سموم شیمیایی بر روی برگ‌های سبز چای مینشیند و باقی‌مانده آن‌ها مشکل‌ساز خواهد شد. در این مرحله نیز چای ایرانی بهترین شرایط را در دنیا دارد. وضعیت سالم و ارگانیک بودن چای ایرانی در مرحله تولید نیز که در گیلان و مازندران توسط بالغ بر ۱۵۰ کارخانه چایسازی صورت میگیرد، محصول برداشت شده ۵۰ هزار خانوار چایکار شمالی را به چای ناب ایرانی تولید می‌کنند که حدود ۹۰ درصد در استان گیلان و ۱۰ درصد در استان مازندران قرار دارند. در مرحله فرآوری چای ایرانی نیز هیچ‌گونه فرآورده‌های شیمیایی برای رنگدهی و یا اضافه کردن افزودنی به چای اصیل ایرانی صورت نمیگیرد و در آخر چای خالص و کاملاً طبیعی تولید می‌کنند. به جرات می‌توان گفت که چای تولید داخل چایی است کاملاً سالم و در اغلب مناطق پتانسیل بالایی دارد که بتوان آن را چای ارگانیک اطلاق نمود.

علی سراجی

عضو هیات علمی و رییس پژوهشکده چای موسسه تحقیقات علوم باغبانی