به گزارش خبرنگار ندای گیلان از رشت، تاریخ تمدن بشر با کشف “طلای زرد” متحول شد و در مسیر این تکامل با طلای سبز کشاورزی و طلای فیروزه‌ای “مهار نیروی آب” و طلای سیاه “نفت” ادامه یافت و اکنون با طلای کثیف،”زباله‌ها” در حال گذار است.

پیامد پسماندهای گیلان در منطقه سراوان رشت معضلی است که در بازه بیش از 30 سال گلوی سلامت محیط زیست گیلان را می‌فشارد و نیاز به مدیریت هدفمندی دارد.

 برای پایداری و کارکرد صحیح سیستم مدیریت پسماند، وجود قوانین و استانداردهای مناسب و کافی که براساس مطالعات و تحقیقات علمی و عملی و نیازهای آینده و ظرفیت‌های موجود تدوین می‌شوند، در تمام مراحل از آغاز تا پایان و پایش مداوم و بهبود سیستم، لازم و ضروری است.

قانون مدیریت پسماندها تنها قانون جامع و مدون درباره مدیریت پسماند است که سال 1383 تصویب و آیین‌نامه‌های اجرایی آن نیز سال 1384 توسط هیات‌دولت تصویب شد.

براساس این قانون، پسماندها به پنج گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

– پسماندهای عادی

– پسماندههای بیمارستانی

– پسماندهای کشاورزی

– پسماندهای صنعتی

– پسماندهای ویژه

در توضیح پسماندهای ویژه باید گفت، به تمام پسماندهایی گفته می‌شود که به‌دلیل بالابودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سم، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خوردگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشند و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی , کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند پسماندهای ویژه  محسوب می‌شوند.

براساس ماده یک قانون مدیریت پسماند برای تحقیق اصل 50 قانون اساسی و به‌منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیان‌بار پسماندها و مدیریت بهینه آنها، تمام وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسه‌ها، نهادهای دولتی و عمومی و غیر دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است موظف‌اند مقررات و سیاست‌های مقرر در این قانون را رعایت کنند. درباره سازمان‌ها، این قانون مستقیماً به سازمان محیط زیست اشاره دارد.

در حال حاضر 8 نوع فعالیت به عناصر موظف سیستم مدیریت پسماندهای شهری شناخته می‌شوند:

– کاهش تولید پسماند از مبداء

– تولید پسماند

– پردازش و ذخیره سازی در محل

-جمع آوری و حمل و نقل

– ایستگاه های انتقال

– دفع پسماندهای شهری

– بازیافت

– کمپوست

طبق آخرین آمار منتشر شده، ایرانی‌ها سالانه 20 میلیون تن زباله تولید می‌کنند و در روز ایرانی‌ها 54 میلیون و 166 هزار کیلوگرم تولید زباله دارند.

بهتر است بدانیم که کل تولید گندم در ایران سالانه کمتر از 15 میلیون تن و کل تولید برنج در کشور سالانه در حدود دو میلیون و 300 هزار تن است و از میزان کل زباله تولید شده تنها 20 درصد بازیافت می‌شوند.

اگر بدانیم که زباله‌ها می‌توانند در بخش انرژی هم مفید واقع شوند، همیشه تهدید یا ناخوشایند نیستند. بعضی از موادی که طی فرآیند تجزیه بدست می‌آیند گازها هستند. مقادیر زیادی از فضولات خانگی در چاله‌های بزرگ زباله اطراف شهرها ریخته می‌شوند. وقتی زباله‌ها تجزیه می‌شوند، گازهای مختلفی از آنها بدست می‌آید. اصلی‌ترین گازهایی که از زباله‌های پوسیده به‌دست می‌آیند، شامل: دی اکسیدکربن، هیدروژن، متان، نیتروژن و اکسیژن است.

با گذشت زمان مقدار هر یک از این گازها که از زباله حاصل می‌شوند تغییر می‌کند. به عنوان مثال؛ با سپری شدن حدود 6 ماه دو گاز اکسیژن و نیتروژن حاصل می‌شوند و بعد از گذشت 5 سال، زباله‌ها بیشتر گاز دی‌اکسید کربن و متان حاصل می‌کنند که گاز متان را می‌توان جمع‌آوری و به عنوان یک سوخت استفاده کرد.

بیوگاز چیست؟

تمام اجساد حیوانات و گیاهان پوسیده می‌شود. به عنوان مثال در مناطق باتلاقی گیاهان خشک شده و در آب می‌افتند و همان‌طور که رفته رفته می‌پوسند از خود گازی متصاعد می‌کنند. دانشمندان این گاز را «بیوگاز» نامیده‌اند که بیوگاز از زباله، فاضلاب و کود نیز بوجود می‌آید.

بیوگاز در کشورهایی که سوخت در آنجا کمیاب و بسیار گران است اهمیت زیادی دارند که در همین راستا، دهکده‌ای کوچک می‌تواند با استفاده از زباله و فاضلاب خود بیوگاز تولید کند.

مردم می‌توانند فضولات حیوانات مزرعه را جمع کرده و آنها را در مخزنی بریزند. بعضی از فضولات به مایع تبدیل می‌شود و چندی نمی‌گذرد که مایع از خود متان متصاعد می‌کند که در مخزن ذخیره ‌ی با سرپوش قابل حرکت، نگهداری می‌شود. این گاز می‌تواند برای آشپزی و بخاری و یا به عنوان سوخت برای تقویت یک موتور یا ژنراتور الکتریکی مورد استفاده قرار گیرد.

بیوگاز منبع با ارزشی از انرژی است که اغلب هدر می‌رود و هنگامی که مواد می‌پوسد بیوگاز با دی‌اکسیدکربن ترکیب شده و گازی به نام «متان» را تشکیل می‌دهد که جرقه کوچکی نزدیک این گاز می‌تواند باعث انفجار شود اما اگر متان با ایمنی کامل جمع شده و به‌درستی ذخیره شود می‌تواند منبع مهمی از انرژی باشد.

مدیریت پسماند در کشور با چالش‌هایی روبروست که می‌توان اینگونه اشاره کرد:

• فقدان برنامه جامع به عنوان نقشه راه در مدیریت اجرایی هریک از گروه پسماندها
• نبود هماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط در اجرای قوانین و مقررات مربوطه
• در اولویت نبودن موضوع مدیریت پسماندها در جریان برنامه‌های کلان مالی
• عدم تأمین منابع مالی و تخصیص اعتبارات لازم متناسب با نیازهای بخش پسماند
• همکاری نکردن رسانه‌ملی در راستای فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت پسماند کشور(موضوع ماده 6 قانون مدیریت پسماندها)
• وضعیت نامقبول مدیریت پسماندها
• ضرورت نظارت تنگاتنگ و اثرگذار در امور پسماند از طریق سازمان حفاظت محیط زیست
• نبود تناسب امکانات و تجهیزات مورد نیاز سازمان با شرح وظایف پیش‌بینی شده در ماده 23 قانون مدیریت پسماندها

آنچه ذکر شد مبین این مهم است که برای رویارویی با معضل پسماند همتی بلند و عزمی راسخ از جانب همه افراد جامعه را می‌طلبد و با قاطعیت می‌توان بیان کرد که رفع این مهم تنها با مسئولیت و وظیفه شهرداری حل نمی‌شود. آنچه از صحبت‌های مدیران مسئول در گیلان می‌شنویم می‌توان، نوید اجرایی شدن قوانین و عملکرد صحیح و هدفمند در مواجهه با پسماندها را داد.

آموزش 80 درصدی و مشارکت 20 درصدی

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت در گفت‌وگو خبرنگار ندای گیلان گفت: معضل سراوان، استانی و ملی است و تنها شهرداری وظیفه رفع این معضل را بردوش ندارد، بلکه همه نهادها و سازمان‌های مرتبط در مواجهه و رفع این معضل دخیل هستند.

علیرضا حاجی‌پور بیان داشت: شهرداری رشت 80 درصد از شهر را تحت پوشش دارد و از هیچ تلاشی در حوزه‌های مختلف از جمله نظرسنجی، آموزش، بازآموزی و حتی خرید بخشی از زباله‌ها برای تشویق مردم برای مشارکت دریغ نکرده اما متأسفانه مشارکت مردم در تفکیک زباله‌ها تنها 20 درصد است.

 وی همچنین افزود: اگر تنها یک روز به زباله‌های سراوان بی‌توجهی شود تمام خیابان‌های اصلی را فرا می‌گیرد. در کارخانه کود آلی روزانه 300 الی 400 تن زباله دریافت می‌شود و زباله‌ها جداسازی شده و برگشت آن به مرکز دفن سراوان خواهد بود.

حاجی‌پور ادامه داد: تنها 50 تا 60 درصد از زباله‌ها مربوط به رشت است و مابقی به دهیاری‌های اطراف شهر مربوط می‌شود که برای سهولت در حمل و نقل و کاهش ترافیک در سراوان، ایستگاه تخلیه میانی در نظر گرفته شده است.

 وی درباره برنامه‌های زمان‌بندی شده در اداره پسماند افزود: برنامه‌های زمان‌بندی شده کیفی و کمی برای هموار کردن راه برای رسیدن به هدف در نظر گرفته شده است.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت افزود: اکنون زباله‌سوز نداریم و برای خرید دستگاه و احداث ابنیه و تأسیسات 150 میلیارد تومان در نظر گرفته شده و همچنین در توسعه کارخانه کود آلی 30 میلیارد تومان و مبلغی حدود 2 میلیارد تومان برای اورحال تصفیه‌خانه کود آلی، سعی شده یک لندفیل کاملاً بهداشتی ایجاد کنیم که رس­کوبی در کف سلول جدید و لایه‌های نئوتکستای به‌کار گرفته شده تا از نفوذ شیرابه‌ها جلوگیری کند  که به‌زودی انتهای مسیر، تصفیه‌خانه‌ای احداث خواهد شد که با جدیدترین تکنولوژی روز دنیا خواهد بود که در این راستا همکاری تمام سازمان‌های مرتبط  در تسریع موفقیت و نتایج مطلوب بسیار موثر است.

اکنون صد در‌ صد زباله های ویژه در فرایند بی‌خطرسازی قرار می‌گیرند

معاون بهداشت علوم پزشکی گیلان در گفت‌وگو خبرنگار ندای گیلان در راستای اقدامات اجرایی سایت سراوان گفت: 500 تن زباله عفونی از سال 92 در این منطقه رها شده بود که متاسفانه بخشی از آن در اثر عوامل جوی و نقل و انتقالات متعدد با زباله‌های عادی مخلوط شده و عملیات بی‌خطرسازی را با مشکل روبرو می‌ساخت.

‌نقی‌پور افزود: از 20 بیمارستان دولتی تنها 6 بیمارستان از دستگاه‌های فعال برای بی‌خطر سازی برخوردار بودند و همین ضعف باعث انباشت 30 تن زباله عفونی در بیمارستان‌های سطح استان شده بود که از جمله آنها  بیمارستان‌های آستارا، انزلی و لاهیجان بود که اکنون صد در صد زباله‌های ویژه در فرایند بی‌خطرسازی قرار می‌گیرند.

وی اذعان داشت: در دستگاه‌های اتوکلاو زباله‌ها ضدعفونی و بی‌خطرسازی می‌شوند و آن‌گاه تحویل شهرداری شده که طی این فرایند زباله‌ها تغییر ماهیت فیزیکی هم خواهند داد.

معاون بهداشت علوم پزشکی گیلان درباره نظارت‌های اعمال شده در مراکز درمانی چنین بیان کرد: روزی 3 تن زباله عفونی در استان تولید می‌شود و در تمام بیمارستان‌ها افرادی تحت عنوان مسئول بهداشت محیط، مشغول فعالیت هستند و نقش نظارت بر بی‌خطرسازی و تفکیک را بر عهده دارند و علاوه بر نظارت این مسئولان، رئیس و مدیر بیمارستان نیز بر این امر نظارت دارند.

نقی‌پور افزود: هنگام تقویت مدیریت روزانه زباله‌های ویژه در بیمارستان‌ها، به صورت موازی اقدامات و تدابیری در سایت سراوان اندیشه شد.

وی ادامه داد: اوایل سال 95 با جدیت عملیات اجرایی صورت گرفت و اکنون 450 تن از زباله‌های عفونی سایت سراوان بی‌خطر سازی شده و آن مقدار اندکی که باقی‌مانده به‌دلیل خروج زباله‌ها از کیسه‌های تفکیک و پراکندگی در محیط، فرآیند بی‌خطرسازی را با تاخیر مواجه ساخته است.

نقی‌پور تاکید کرد: امیدواریم با تمهیدات انجام گرفته، موضوع زباله‌های عفونی سایت سراوان را برای همیشه مختومه اعلام کنیم تا نارضایتی‌های به‌حق مردم سراوان با این اقدامات موثر برطرف شود.

وی افزود: معضل 500 تن زباله با تدابیر اندیشیده شده رفع گد و این تعهد بر عهده دانشگاه است که دیگر چنین معضلی پدید نیاید. اگر در سراوان بیماری مشاهده شود نظارت کامل، خدمات و نمونه‌گیری انجام خواهد گرفت تا بیماری خاصی شیوع پیدا نکند که تمام بیماری‌های جزئی تا بیماری‌های صعب‌العلاج، تحت خدمات درمانی قرار می‌گیرند.

معاون بهداشت علوم پزشکی گیلان درباره تامین سلامت آب منطقه سراوان اذعان کرد: 90 درصد آب سراوان از طریق شبکه آب رسانی تامین می‌شود و 10 درصد از طریق منابع بهینه‌سازی تامین می‌شود که به صورت دوره‌ای تست‌های میکروبی و تست‌های فیزیکی – شیمیایی انجام می‌گیرد که برای حفظ املاح آب، کلر سنجی انجام می‌شود و اگر در آب افت کلر به وجود آمد با شرکت آبفار روستایی در میان گذاشته خواهد شد . نظارت بر کیفیت آب منطقه سراوان کامل و دقیق بوده و هیچ مشکل حادی وجود ندارد.

معاون بهداشت علوم پزشکی گیلان درباره منشأ آلودگی‌های آب استان گیلان افزود: 4 سرمنشأ اصلی در آلودگی آب‌های گیلان وجود دارد که این آلودگی از سراوان شروع می‌شود و در طول مسیر فاضلاب‌های شهر صنعتی، خانگی و بیمارستانی بر آلودگی آن می‌افزاید و این معضل به سال‌های اخیر مربوط نمی‌شود و بیش از یک‌دهه از آن می‌گذرد.

وی بیان کرد: هیچ‌کدام از بیمارستان‌های دولتی دارای چنین تصفیه‌خانه‌هایی نیستند و این دغدغه‌ای است که سال‌ها گریبان‌گیر مردم و مسئولان بوده است .

نقی‌پور درباره اعتبارات در نظر گرفته شده نیز بیان کرد: اقدامات جدی برای تأمین بودجه صورت گرفته که 50 میلیارد تومان طی پیگیری‌های استاندار برای رفع آلودگی از این 4 منشأ آلودگی تخصیص داده شد که بخشی از این اعتبارات برای رفع معضل شیرابه های سراوان است و بخشی دیگر برای رفع فاضلاب های شهری و صنعتی در نظر گرفته شد.

وی در پایان گفت: یک میلیارد از اعتبارات پیش بینی شده برای اجرایی شدن طرح ها در اختیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان قرار داده شده است .

لایحه مدیریت پسماند مبنای علمی دارد

رییس کمسیون بهداشت شورای‌شهر رشت نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ندای گیلان بیان داشت: کلیات اقدامات راهبردی شهرداری در بخش مدیریت پسماند تصویب شده است.

فرانک پیشگر افزود: سال‌های گذشته اقدامات پراکنده و جزیره‌ای صورت گرفته بود و در حال حاضر این بسته و برنامه راهبردی که شامل تمام اقدامات ضروری و مورد نیاز، در فرآیند پسماند است اجرایی می‌شود.

وی با اشاره به لایحه مدیریت پسماند گفت: لایحه مدیریت پسماند یک سند یا برنامه راهبردی است که مباحث مالی و حجم کاری آن طی دو تا سه سال آینده قابلیت اجرا دارد. این سند مبنای علمی دارد و تغییرات بودجه سال 96 در آن برنامه‌ریزی شده است.

پیشگر اذعان داشت: عملیات زیرساختگی درمدیریت پسماند انجام گرفته و نقطه قوتی در کارنامه کاری شورای دوره چهارم است.

وی درباره زباله‌سوز هم بیان کرد: پس از مقایسه و بازدید زباله‌سوز فرانسوی در آذربایجان و زباله‌سوز چینی در تهران بهتر می‌توان در این مورد تصمیم گرفت. مبحث زباله‌سوز نباید موجب شود از بررسی مباحث دیگر غافل شویم.

پیشگر در پایان ضروریات مدیریت پسماند را اجرای توسعه کارخانه کود آلی به ظرفیت 800 تن در روز و احداث تصفیه خانه شیرابه  و لندفیل بهداشتی دانست.

مسئولان به وعده های خود عمل کنند

مدیرعامل مؤسسه خیریه سرزمین ایده‌آل ما نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ندای گیلان بیان کرد: پیش از احداث سلول جدید سراوان بهتر بود منابع طبیعی همکاری لازم برای نصب تصفیه‌خانه را به عمل می‌آورد و همزمان با احداث سلول جدید بهداشتی، شیرابه‌های پسماندها تصفیه شده تا به محیط زیست آسیب نرساند.

پیمان بازدیدی افزود: مردم ما چندان دغدغه محیط زیست ندارند و تنها در شبکه‌های اجتماعی شعارگونه صحبت‌هایی گفته می‌شود.

وی با بیان اینکه این مؤسسه مردم‌نهاد و خودجوش است و هیچ توقع مالی ندارد، اظهار داشت: صداوسیما برای پوشش اخبار برنامه‌های حفظ محیط زیست همکاری لازم را به عمل نمی‌آورد.

بازدیدی با اشاره به اینکه یکی از دلایل عدم همکاری صداوسیما تن‌پوش متعلق به موسسه است، افزود: افراد جامعه با همکاری رسانه می‌توانند با مؤسسه‌های مردم نهاد آشنا شوند.

وی با اشاره به اینکه تالاب عینک یک الگوی موفق در سطح کشور است، تصریح کرد: چنین الگویی را با همیاری و مشارکت همه اقشار جامعه می‌توانیم در سراوان داشته باشیم.

بازدیدی با اشاره به اینکه طرح ساماندهی پسماندهای سراوان و تصفیه‌خانه سراوان متعلق به 5 سال گذشته است، بیان کرد: منابع طبیعی، شورای شهر، رسانه‌های ملی و همه نهادها، دخیل در رفع این معضل هستند.

وی در پایان از استاندار و نمایندگان مجلس درخواست کرد به وعده‌های خود عمل کنند.