به گزارش سرویس سیاسی ندای گیلان،راهبرد یکسان ایران و اروپا در پایبندی به اجرای برجام آنها را در جبهه ای واحد علیه سیاست‌های واگرایانه «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا قرار داده است. به دنبال اعلام قاطعانه پایبندی به توافق هسته ای از سوی سران بروکسل، کاخ سفید رویکرد ضد ایرانی خود را از کانال‌های دیگری پیگیری می کند.

شکاف در اردوگاه غرب به عنوان یکی از دستاوردهای برجام برای ایران مطرح بوده و این روزها همواره برجسته تر از دیگر نتایج توافق به نظر می رسد؛ توافقی که به اتحاد یک دهه ای غرب و همچنین تهدید و تحریم آنها علیه تهران پایان داد.

حال در فضای پسابرجام، ایران و اروپا روابط حسنه ای را تجربه می کنند و هر روز بر دامنه تعاملات آنها افزوده می شود. در شرایط کنونی زبان تحریم و تهدید گذشته با بهانه برنامه هسته ای ایران جای خود را به برنامه ریزی برای استفاده حداکثری از فرصت‌های برجام داده است. در همین عمر دو سال و اندی که از برجام می گذرد ایران و اروپا به طور قابل ملاحظه ای از ظرفیت‌های اقتصادی و سرمایه گذاری یکدیگر بهره گرفته اند؛ ظرفیت‌هایی که در یک دهه گذشته به دلیل تحریم‌های ضدایرانی ناشی از کارشکنی‌های آمریکا و قطعنامه‌های شورای امنیت به دست فراموشی سپرده شده بود.
اگرچه برخی معتقدند اروپا و آمریکا با ایفای نقش پلیس خوب و بد در یک مسیر قدم برمی دارند، باید گفت که برجام راه اروپا را از ایالات متحده جدا کرد. یکی از این دلایل به سه سال گذشته اشاره دارد که در این مدت هیچ تحریم جدیدی از طرف اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب و اجرا نشده است.نگاه هماهنگ ایران و اروپا به برجام و تلاش آنها برای حفظ این توافق معتبر بین المللی اما به معنی آن نیست که تهران و بروکسل در همه زمینه‌ها با یکدیگر همسو حرکت می‌کنند. برنامه موشکی ایران، تحرکات منطقه ای جمهوری اسلامی و مسائل حقوق بشری از جمله مسائل مورد اختلاف ایران و اروپا محسوب می‌شوند.

ایالات متحده مسائل اختلافی مذکور را به توافق هسته‌ای پیوند داده و در صدد ناکام گذاشتن برجام در مرحله اجرا است در حالی که ایران و اروپا این اختلافات را خارج از چارچوب برجام بررسی می کنند.

ایران و گروه ۱+۵ در زمان مذاکرات نیز به این نکته پی برده بودند تنها در صورتی موفق به حل وفصل مسالمت آمیز اختلاف فرسوده هسته‌ای خواهند شد که بر همین مساله مشخص متمرکز شده و از بیان اختلافات دیگر اجتناب کنند.

تا پیش از مذاکرات در دولت یازدهم، نزدیک به یک دهه گفت وگوهای هسته ای بین ایران و کشورهای اروپایی برقرار بود و در سال ۹۲ نیز با وجود تداوم حضور اروپایی‌ها در جریان مذاکرات، نماینده آمریکا هم به گفت وگوها پیوست.

کشورهای اروپایی به مراتب بیش از طرف آمریکایی حامی حفظ برجام اند؛ توافقی که حاصل ۱۳ سال گفت وگوهای آنها با ایران بوده است.از این رو قاطع ترین واکنش‌ها به اقدامات ضدبرجامی ترامپ در این مدت از جانب رهبران اتحادیه صورت گرفته است.

علاوه بر مواضع حمایتی مکرر «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از عدم تایید پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، «امانوئل ماکرون» رییس‌ جمهوری فرانسه و «ترزا می» ‌نخست ‌وزیر بریتانیا با انتشار بیانیه ای، حمایت قاطع خود را از توافق هسته ای اعلام کردند. همچنین در نشست وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا که اواخر مهرماه در لوکزامبورگ برگزار شد، اعضای حاضر بار دیگر ضرورت پایبندی همه طرف‌ها به توافق هسته ای را مورد تاکید قرار دادند. در چنین اوضاعی مقامات آمریکایی به ویژه شخص ترامپ، ناگزیر کانال‌های دیگری را برای فشار بر ایران دنبال می کنند.
برنامه آتی آمریکا در مواجهه با ایران

همان طورکه دونالد ترامپ در شعارهای انتخاباتی خود وعده داده بود از هیچ تلاشی برای به بن بست کشاندن اجرای برجام کوتاهی نکرده و همچنان توافق هسته ای ایران و ۱+۵ را بدترین نوع توافق برای ایالات متحده می‌داند که مایه شرمساری واشنگتن است.

دلایلی اما وجود دارد که وی را ناچار به خروج از برجام کرده است. رییس جمهوری آمریکا با همه خصومت‌هایی که علیه ایران و برجام دارد در هفته‌های گذشته رسیدگی به پایبندی یا رد پایبندی ایران به برجام را بر دوش نمایندگان کنگره نهاد و خود از زیر این بار مسئولیت شانه خالی کرد.

فشارهای داخلی از سوی دو حزب دموکرات و جمهوریخواه از یک طرف و فشارهای بین المللی بر ترامپ زمینه را برای اتخاذ چنین تصمیمی از سوی ترامپ فراهم کرد تا مسئولیت و همچنین تبعات ناشی از ماندن یا خروج آمریکا از برجام دیگر متوجه شخص اول دولت ایالات متحده نباشد.

هجمه‌های سنگین مقامات اروپایی که برخی تاکید کرده اند حتی در صورت خروج واشنگتن از برجام به این توافق معتبر بین المللی متعهد می مانند، رفتار کاخ سفید را در مسیر تازه‌ای قرار داده است. به طوی که به تازگی روزنامه «وال‌استریت‌ژورنال» به نقل از «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا نوشت: رییس جمهوری به وضوح گفته است که قصد مداخله در توافق‌های تجاری جاری اروپایی‌ها و ایران را ندارد و آمریکا در پی اختلال در روابط تجاری ایران و اروپا نیست.

ناتوانی واشنگتن در خروج مستقیم از برجام و همچنین ناامیدی کاخ سفید از وادارسازی تهران به عهدشکنی، بستر را برای بکارگیری روش‌های دیگر به منظور اعمال فشار بر جمهوری اسلامی هموار کرده است. پیوند دادن مسائل هسته ای و غیرهسته‌ای در کنار وضع تحریم‌های غیرهسته‌ای یکی از این برنامه‌ها به شمار می‌رود که با هدف دلسردی ایران به نتایج توافق و دامن زدن به نارضایتی‌های داخلی نسبت به برجام صورت می‌گیرد.

از دیگر برنامه‌های ترامپ برای مقابله با تهران، گسترش روابط با بازیگران مجاور ایران است که به باور کاخ سفید به انزوای جمهوری اسلامی منجر می شود. از این رو سفر کنونی شش روزه وزیر امورخارجه آمریکا به منطقه و دیدار وی با مقامات کشورهایی چون عربستان، قطر، عراق، هند و پاکستان با این هدف صورت گرفته است.
چالش‌های کنگره آمریکا با توافق هسته ای ایران

رییس جمهوری آمریکا پس از دو بار تایید برجام، مسئولیت رد یا اصلاح سند توافق هسته‌ای را بر عهده کنگره قرار داده تا شرایط جدیدی را در مورد ایران به ویژه در حوزه آزمایش‌های موشکی، پایان دوره (غروب) برجام و نفوذ منطقه‌ای ایران در توافق بگنجاند. «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا اخیر با خودداری از تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای، تصمیم‌گیری درباره آن را به کنگره آمریکا محول کرد.حال این نهاد آمریکایی باید طی۶۰ روز تصمیم بگیرد آیا پایبندی ایران به برجام را قبول دارد یا اینکه با برقراری دوباره تحریم‌هایی که به حالت تعلیق در آمده بود، گام در مسیر فروپاشی توافق هسته ای بگذارد.کارشناسان این وظیفه را برای کنگره دشوار ارزیابی کرده و تحلیل‌های گوناگونی را از چالش و گزینه‌های نمایندگان ارایه می دهند.

مخالفت دموکرات‌های کنگره و اروپا با ترامپ

برخی تحلیلگران و رسانه‌های آمریکایی می گویند ایالات متحده نمی تواند به صورت یکجانبه توافق هسته ای را بر هم بزند. اگر واشنگتن این اقدام را انجام دهد، این احتمال وجود دارد که متحدان آمریکا بدون این کشور به توافق پایبند بمانند و آن را ادامه دهند.

تارنمای روزنامه «شیکاگو تریبون» در گزارشی ضمن اشاره به این نکته نوشت: ترامپ توافق هسته ای با ایران را به کنگره واگذار کرد تا نکات مورد انتقاد کاخ سفید را رفع کند. وی از کنگره خواسته است تا توافق هسته ای را برای وی ترمیم کنند.ترامپ همچنین تهدید کرده است اگر قانونگذاران این کار را انجام ندهند، توافق را نابود خواهد کرد.

این سومین اعلام نظر تهدید آمیز رییس جمهوری آمریکا به کنگره پس از تنش بر سر قانون‌های خدمات درمانی و مهاجرتی است. سناتور «لیندسی گراهام» اعتقاد دارد رییس جمهوری آمریکا تلاش دارد مسئولیت این اقدام را به کنگره منتقل کند تا از تصمیم گیری یک جانبه برای خروج از برجام خودداری کند. در صورتی که کنگره این کار را انجام ندهد ترامپ تهدید خود را عملی خواهد کرد.

به نوشته این روزنامه آمریکایی اگر کنگره تصمیم مورد علاقه ترامپ را اتخاذ کند،کاخ سفید می تواند نمایشی منسجم و متحد از آمریکا را در مقابل اروپایی‌ها و ایران به نمایش بگذارد.به باور گراهام، این شرایط به جای آنکه باعث فشار بر آمریکا شود جامعه جهانی را در وضعیت دشواری قرار می دهد.

با این حال دموکرات‌ها در کنگره در کنار متحدان بین المللی آمریکا تصمیم ترامپ را قبول ندارند. از یک سو رهبران فرانسه، آلمان و انگلیس از برجام دفاع کرده اند و از طرف دیگر دموکرات‌ها نیز از همراهی نکردن برای تصویب خواسته رئیس جمهوری آمریکا سخن می گویند. آن‌ها می گویند نمی خواهند در فرایندی مشارکت داشته باشند که منجر به نقض یک توافقنامه از سوی ایالات متحده می شود.

گزینه‌های سخت کنگره

بر اساس اخبار رسانه‌ها، ترامپ استراتژی جامع خود را مقابله با اقدامات تهران در منطقه، برنامه موشکی، اقدامات نیروی دریایی و توانایی سایبری ایران عنوان کرده و از کنگره خواسته است این موضوع‌ها را در اصلاح برجام مورد توجه قرار دهد. تارنمای نشریه «فورچون» در گزارشی به نحوه عمل کنگره برای اصلاح توافق هسته ای پرداخت و نوشت: برای نزدیک به ۴۰ سال ایران و آمریکا مسیر پرتنشی را در برابر یکدیگر طی کرده اند. همیشه برای ایالات متحده موضوع اصلی این بوده است که چگونه می تواند رفتار ایران را تغییر دهد. با این حال ایران همه دوره‌ها را پشت سر گذاشت و با وجود تحریم‌های سخت بین‌المللی خود را با شرایط وفق داد.

به نوشته این تارنما در شرایط کنونی دولت آمریکا باید اطلاعات و جزئیات را در اختیار کنگره و متحدان کاخ سفید قرار دهد تا آنها را در مورد برنامه‌های مورد نظر خود توجیه کند.

ترامپ باید ابزارها برای اجبار و فشار بر ایران را ارایه کند و نشان دهد که چه راهبردی را می‌خواهد برای مقابله با تضعیف موقعیت آمریکا و متحدانش در منطقه در پیش بگیرد. از دیدگاه نویسنده این تحلیل، کاخ سفید می خواهد با سپردن مسئولیت اقدامات خود به کنگره از ایجاد مخاطرات سیاسی جلوگیری کند.

در این راستا، رییس جمهوری اگر نمی خواهد توافق را تصویب کند می تواند بر اساس قانونی که در سال ۲۰۱۵ مورد تصویب کنگره قرار گرفت به هدف خود برسد. حال کنگره چند گزینه در پیش دارد. کنگره می تواند منتظر فرصت مناسبی در ماه‌های آینده باشد. از طرف دیگر اکنون که ترامپ خروج از توافق را به کنگره واگذار کرده است نمایندگان می توانند دوباره تحریم‌ها را علیه ایران برقرار کنند.

این به معنای به خطر افتادن برجام است. گزینه دیگری که ترامپ نیز آن را توصیه کرد اعمال اصلاحات در این توافق است به نحوی که به صورت خودکار مسیر برای بازگشت تحریم‌ها باز شود. این نشریه تاکید دارد: در هر صورت کنگره باید دولت را مجاب سازد تا از طریق گفت وگو و فرایند دیپلماتیک در کنار متحدان این اهداف را دنبال کند.

روزنامه «واشنگتن پست» نیز در گزارشی به رویکرد کنگره به توافق هسته ای با ایران پرداخت و عنوان داشت مشخص است که رویکرد ترامپ در تایید نکردن برجام باعث جهت‌گیری متحدان نسبت کاخ سفید می شود. عملی شدن این اظهارنظر ترامپ مبنی بر برقراری تحریم‌ها از ماه ژانویه هم سرانجام باعث پایان کار توافق هسته‌ای می‌شود.
به نوشته این روزنامه شاید برخی نمایندگان دموکرات در کنگره نسبت به طرحی که مجازات‌هایی را علیه ایران در نظر می گیرد نظر موافق داشته باشند اما احتمال حمایت گسترده از دیدگاه تند دونالد ترامپ اندک است زیرا کنگره نمی‌تواند به وی اعتماد کند. در واقعیت دموکرات‌ها می‌خواهند همکاری کنند اما نه در تئاتری که رئیس‌جمهوری آمریکا صحنه گردان آن است. بنا براین ممکن است کنگره موضوع تایید نکردن برجام از سوی ترامپ را نادیده بگیرد و شرایط جدید را در مورد ایران و به ویژه در حوزه‌های آزمایش موشکی، پایان دوره (غروب) برجام و نفوذ منطقه‌ای ایران در توافق بگنجاند .

به نوشته این روزنامه آمریکایی، در این زمینه «دنیس‌راس» از دیپلمات‌های کارکشته آمریکایی پیشنهاد داده است در مراحل پایانی تصمیم‌گیری در زمینه توافق هسته‌ای، سفیران انگلیس، آلمان و فرانسه به جلسه‌ای غیرعلنی با کنگره دعوت شوند و نتیجه نهایی برای آن‌ها توضیح داده شود.

مشکل اصلی در مورد اصلاح برجام جلب اعتماد اروپایی‌ها است. در این چارچوب باید بر پایه دیپلماسی بر محورهایی که موجب نگرانی اروپا می شود تکیه کرد.
نویسنده این گزارش به کنگره پیشنهاد می دهد که از حضور و تجربه افرادی همچون سناتور «جو لیبرمن»، «رابرت گیتس» (وزیر دفاع پیشین) و «الیوت آبراهامز» جانشین مشاور امنیت ملی سابق هم استفاده کند و از آن‌ها برای پیشبرد امور دیپلماتیک با متحدان بهره برد. همچنین کاخ سفید می‌تواند یک مذاکره کننده ویژه برای این کار تعیین کند.
واشنگتن پست در پایان اینگونه آورده است: گزینه‌های زیادی در اختیار آمریکا نیست و مشکلات رئیس جمهوری هم کم نیستند اما باید راهی را در میانه پیدا کرد. سناتور کورکر پیشنهاد داده است «باید با یکدیگر کنار بیاییم». ممکن است دموکرات‌ها هم گزینه ای داشته باشند اما همه باید این را قبول کنند که هدف نباید تخریب برجام باشد .